Traditionele kruisbogen

Geschiedenis van de kruisboog

De kruisboog heeft een lange en goed gedocumenteerde geschiedenis in Europa, met bronnen die teruggaan tot de klassieke oudheid. De vroegste vermeldingen komen van de Romeinse schrijver Vegetius (Epitoma Rei Militaris, 4e–5e eeuw), die een wapen beschrijft dat hij arcuballista of manuballista noemt: een handzame boog op een houten kolf, gespannen met een hefboommechanisme. Hoewel deze Romeinse modellen eenvoudiger waren dan latere middeleeuwse kruisweren, tonen zij aan dat het principe al vroeg bekend was.

Na de val van het West-Romeinse Rijk verdwijnt de kruisboog voor enkele eeuwen grotendeels uit de geschreven bronnen, maar zij keert sterk terug in de 10e en 11e eeuw. De Bayeux Tapestry (ca. 1070) bevat de vroegste middeleeuwse afbeelding van een Europese kruisboog in gebruik, tijdens de Slag bij Hastings (1066). Vanaf de 12e eeuw beschrijven kroniekschrijvers zoals Ordericus Vitalis en William of Malmesbury de kruisboog als een wapen met grote doordringingskracht. Paus Innocentius II veroordeelde het gebruik ervan tegen christenen op het Tweede Lateraans Concilie in 1139, wat de reputatie van het wapen als “oneerbiedig maar dodelijk effectief” versterkte.

In de 13e en 14e eeuw werd de kruisboog standaarduitrusting in veel Europese legers. Steden zoals Genua stonden bekend om hun professionele kruisboogschutters, beschreven door onder meer Froissart in zijn kronieken van de Honderdjarige Oorlog. Mechanische verbeteringen — zoals de lier, riemhaak en later de walskruk — maakten hogere trekkrachten mogelijk, waardoor zware stalen booglatten vanaf de 14e eeuw algemeen werden.

Tot in de 16e eeuw bleef de kruisboog belangrijk naast vroeg vuurwapentuig. Pas met de opkomst van het haakbus- en musketschot verdween de kruisboog geleidelijk uit het Europese slagveld, al bleef zij nog lang in gebruik voor jacht en sport.