Brigandines & lamelpantser

Viking harnassen van schaal- en lamelpantser

De Germaanse voorouders van de Vikingen, uit de Vendel periode, gebruikten stalen en leren schaal en lamel pantser. Men kan aannemen dat ook de Vikingen deze typen harnassen bleven dragen. Vaak werd schaalpantser over de maliënkolder heen gedagen als tweede laag bescherming tegen harde klappen van bijvoorbeeld de dane axe of de shield wall. Stalen schaalpantser bleef tot in de Middeleeuwen in gebruik al koos men rond die tijd vooral voor de coat of plates of brigandine.

De geschiedenis van brigandines & coat of plates

De coat of plates behoort tot de meest kenmerkende pantsert soorten uit de middeleeuwen. Dit lichaams­pantser bestond uit meerdere metalen platen die aan de binnenzijde van een leren of stoffen jas waren bevestigd. De platen overlapten elkaar zodat de drager zowel flexibiliteit als een hoge mate van bescherming behield. Deze constructie maakte de coat of plates bijzonder effectief tegen lansstoten en zwaardhouwen, twee van de grootste bedreigingen op het middeleeuwse slagveld.

Vanaf de late 12e tot de 14e eeuw werd dit pantser wijdverspreid gedragen door ridders, men-at-arms en zelfs door stedelijke milities. Vroege versies bestonden uit enkele grote platen, maar archeologische vondsten – zoals de beroemde uit de Slag bij Visby (1361) – tonen modellen met tientallen tot honderden kleinere platen. Zulke vondsten laten duidelijk zien hoe divers de constructie kon zijn. De coat of plates vormt een belangrijke overgang in de ontwikkeling van pantser, van maliënkolder naar complete plaatrusting.

Een latere doorontwikkeling van dit principe is de brigandine, herkenbaar aan de vele klinknagels die aan de buitenkant zichtbaar zijn. Deze rivetten houden kleine stalen platen vast tussen lagen stof of leer. Brigandines waren goedkoper te produceren dan grote borstharnassen en konden bovendien door de drager zelf worden gerepareerd. Daarom werden ze populair onder zowel boogschutters als ridders. Luxe varianten waren rijk gedecoreerd met gekleurde stoffen en vergulde nagels en werden door edelen gedragen, niet door bandieten – een veelvoorkomende misvatting.

Voor soldaten van lagere rang bestond daarnaast de jack of plates, waarvan de metalen plaatjes in plaats van geklonken, werden vastgenaaid. Deze jacks bleven tot ver in de 16e eeuw in gebruik en werden zelfs meegenomen naar de Nieuwe Wereld omdat ze uitstekend bescherming boden tegen pijlaanvallen.

De geschiedenis van leren schaal en lamel pantser

Al in de oudheid gebruikten strijders leren harnassen en helmen ter bescherming van het lichaam. De oude Grieken combineerden vaak linnen en leer om pantser zoals de Linothorax te maken. Ook de Romeinse Auxiliae gebruikten leren pantser. Vaak waren dit Germanen. Ook de latere Franken en Byzantijnen droegen leren pantser. Daardoor kunnen we verwachten dat ook de Vikingen gebruik maakten van leren pantser al zijn hier geen archeologische bronnen voor.

Leren Larp harnas

Leren brigandines, schaalpantser en lamelpanter zijn geweldig voor LARP evenementen. Historisch of in fantasy stijl kan je er heel mooi je LARP karakter mee vormgeven.

Hoe verzorg ik leren harnassen en schaalpantser

Net als bij stalen harnassen raden we aan om leren harnassen zoals schaalpantser en lamelpantser regelmatig in te smeren met ballistol. Ballistol verzorgt hout, staal en leer, waardoor vooral bij harnas onderdelen waarbij leer en staal worden gecombineerd ballistol de ideale verzorging biedt. Leer kan uitdrogen als het niet voldoende wordt verzorgt. Zo kunnen riempjes en veters breken. Veel losse riempjes en veters zijn daarom ook los verkrijgbaar. Zo kan je ze makkelijk vervangen.