Inhoudsopgave
De Cinqueda, ook bekend als Cinquedea, Anelace of stierentongdolkje, is een kortzwaardachtig wapen (dolk) dat zijn oorsprong vindt in de late 15e en vroege 16e eeuw in het Venetiaanse gebied rond Ferrara, en zich later wijd verspreidde in het Italië van de Renaissance. Men vermoedt dat het zijn vorm ontleent aan het Romeinse parazonium.
De Cinqueda werd vaak gedragen in plaats van een mes of een groter zwaard. In kunst uit die tijd wordt het wapen soms horizontaal afgebeeld bij de heupen of het zitvlak, zodat het zijwaarts vanaf de rug kon worden getrokken.
In tegenstelling tot de meeste andere dolken kon de Cinqueda krachtige houwslagen uitdelen dankzij haar bijzondere vorm en omvang. Hierdoor was het niet alleen een steekwapen, maar ook geschikt om snijdende slagen uit te voeren.
Constructie
De naam Cinqueda verwijst naar de breedte van de kling bij de grip: ongeveer vijf vingers breed. Dit is relatief breed gezien de korte lengte van het wapen, meestal tussen 45 en 55 cm. Vanaf de grip loopt de kling snel taps toe, waardoor het een driehoekige vorm krijgt.
Omdat de kling relatief zwaar was in vergelijking met andere kortzwaarden, werden er soms diepe bloedgoten in aangebracht om het gewicht te verminderen. Deze groeven reduceren het gewicht van de kling, zonder de eigenschappen van de kling negatief te beïnvloeden.
De Cinqueda werd vaak rijkelijk gedecoreerd met typische renaissance decoraties, uitgevoerd met technieken zoals ageminatura en damasceneren. De versiering besloeg vaak ook de grip en pareerstang, die gemaakt konden zijn van metaal, hout of ivoor. De pareerstang had een typisch middeleeuwse vorm.
Geschiedenis van de cinqueda
Het gebruik van de Cinqueda was waarschijnlijk vooral ceremonieel en bedoeld om indruk te maken op hoven en bij plechtigheden. Het combineert de functies van zowel dolk als zwaard, waardoor het een effectief afschrikmiddel was en indien nodig volledig kon worden gebruikt. Mogelijk is ook de symboliek van de Cinqueda afgeleid van de symbolische waarde die de parazonium bij de Romeinen had.
Dankzij de grote verspreiding aan de Italiaanse hoven is de Cinqueda tegenwoordig goed vertegenwoordigd in musea en verzamelingen, zowel in Italië als wereldwijd. Belangrijke collecties zijn te vinden in het Museo Stibbert in Florence, het Museo Civico Medievale in Bologna, de Armeria Reale in Turijn, het Museo Correr in Venetië en het Museo Archeologico dell’Alto Mugello in Palazzuolo sul Senio.
Een bijzonder beroemd exemplaar is de Cinqueda van Cesare Borgia, versierd door Ercole dei Fedeli, dat bewaard wordt in de Casa Caetani in Rome.
