Indoeuropejscy bogowie, kultura & społeczeństwo

Gdy chcesz dowiedzieć się więcej na temat kultury germańskiej lub celtyckiej, szybko natrafiasz na brak pisemnych źródeł. A te, które istnieją, często są pisane przez wrogów. Jednak istnieją inne źródła niż tylko pisemne i archeologiczne. Językoznawstwo może dostarczyć wglądu w społeczeństwo, mitologię i religię tych ludów spowitych mgłą.

Można dostrzec podobieństwa między kulturami rzymską, grecką, słowiańską, germańską, wikingów i celtycką. Jak? Ponieważ wszystkie wywodzą się z jednej nadrzędnej kultury, mianowicie indoeuropejskiej. Ważne jest, aby przy badaniach porównawczych nie wyciągać zbyt pochopnych wniosków, ponieważ można uzyskać dziwne rezultaty, takie jak na przykład: „kultura polinezyjska uwielbiała rybołówstwo, a Wikingowie na Islandii również, więc to tworzy więź”.

Indoeuropejski to rodzina językowa, która uważana jest za źródło wielu języków obecnie używanych w Europie, Azji i częściach Bliskiego Wschodu. Nazwa pochodzi od regionu geograficznego, w którym mówiono najwcześniejszymi znanymi językami indoeuropejskimi, mianowicie obszaru między Morzem Czarnym a Morzem Kaspijskim, znanego jako ojczyzny indoeuropejskie. Rodzina języków indoeuropejskich obejmuje takie języki jak sanskryt, łacina, grecki, celtycki, germański, słowiański, perski, hindi i wiele innych. Języki te mają różne wspólne cechy, które wskazują na wspólne pochodzenie, w tym podobieństwa w strukturach gramatycznych, słownictwie i zasadach fonetycznych. Chociaż nie ma pisemnych dowodów na mówiony język indoeuropejski, językoznawcy opracowali zrekonstruowane formy prototypowe na podstawowy podstawie badań porównawczych. Badanie języka indoeuropejskiego i jego potomków pomaga nam nie tylko lepiej zrozumieć historię językoznawczą, ale także rozprzestrzenianie się i migrację wczesnych ludów indoeuropejskich oraz ich wpływ na kultury i języki świata. Pomaga nam również wypełniać luki w prehistorycznych kulturach, takich jak germańska i celtycka.

Lista ludów należących do rodziny języków indoeuropejskich jest długa. Ograniczymy się tutaj do kilku najważniejszych z myślą o naszych innych postach na blogu, które koncentrują się wyłącznie na europejskich tematach historycznych.

Między innymi starożytni Indusi, którzy osiedlili się na subkontynencie indyjskim i położyli podstawowy podwaliny pod cywilizację indyjską i język sanskrycki.

Obejmuje to między innymi starożytnych Persów, którzy osiedlili się w imperium perskim i położyli podstawowy dla kultury perskiej oraz starożytnych języków irańskich, takich jak staroperski i awestyjski.

Obejmuje to między innymi Rzymian, którzy położyli podstawowy dla Cesarstwa Rzymskiego i języka łacińskiego, z którego wywodzą się włoski, hiszpański, francuski, portugalski i inne języki romańskie.

Obejmuje to między innymi starożytnych Celtów, którzy zamieszkiwali znaczną część Europy Zachodniej i położyli podstawowy dla kultury celtyckiej oraz języków takich jak staroirlandzki, walijski, szkocki gaelicki i bretoński.

Obejmuje to między innymi Germanów, w tym Starożytnych Germanów, Wikingów i plemiona, które później ukształtowały podstawowy dla współczesnych języków niemieckiego, angielskiego, niderlandzkiego i skandynawskich.

Obejmuje to między innymi Słowian, którzy rozprzestrzenili się po Europie Wschodniej i położyli podstawowy dla języków słowiańskich, w tym rosyjskiego, polskiego, czeskiego, bułgarskiego i serbskiego.

Starożytni Grecy, którzy odegrali ważną rolę w rozwoju kultury europejskiej i położyli podstawowy dla języka greckiego.

Migracja ludów praindoeuropejskich i późniejszych ludów indoeuropejskich jest tematem badanym w ramach językoznawstwa, archeologii, genetyki i innych dyscyplin. Chociaż nadal istnieje wiele debat i dyskusji, naukowcy zdobyli różne teorie i wglądy na podstawowy różnych rodzajach dowodów.

Zgodnie z hipotezą kurgańską, która jest jednym z najbardziej akceptowanych modeli, przyjmuje się, że wczesni mówcy języka praindoeuropejskiego pochodzili z obszarów stepowych na północ od Morza Czarnego i Morza Kaspijskiego. Około 4. i 3. tysiąclecia p.n.e. prawdopodobnie migrowali na zachód i wschód, kolonizując nowe obszary i wchodząc w kontakt z ludami rdzennymi.

Migracja ludów indoeuropejskich doprowadziła do rozprzestrzeniania się ich języków i kultur na dużą część Europy, Azji Centralnej i części Bliskiego Wschodu. Na przykład inwazja indoeuropejska na subkontynent indyjski zaowocowała pojawieniem się wedyjskiego sanskrytu i rozwojem kultury wedyjskiej.

Dowody archeologiczne, takie jak rozprzestrzenianie się niektórych materialnych artefaktów kulturowych, mogą pomóc w śledzeniu tras migracyjnych ludów indoeuropejskich. Badania genetyczne również przyczyniły się do zrozumienia wzorców migracji poprzez analizę DNA współczesnych populacji i identyfikację genetycznych podobieństw między różnymi grupami indoeuropejskimi.

Prawie wszystkie tradycyjne ludy i języki, które obecnie znamy w Europie, mają pochodzenie indoeuropejskie podstawowy. Istnieją jednak bardzo interesujące wyjątki. 

Baskowie to grupa etniczna zamieszkująca głównie Kraj Basków, region położony w północno-wschodniej Hiszpanii i południowo-zachodniej Francji. Język baskijski, znany również jako Euskara, jest językiem izolowanym, bez wykazanej pokrewieństwa z innymi grupami językowymi. 

Węgrzy, znani również jako Madziarzy, są etniczną większością na Węgrzech. Język węgierski, zwany także węgierskim, należy do rodziny języków uralskich, które nie mają pokrewieństwa z językami indoeuropejskimi.

Finowie są największym nieindoeuropejskim ludem w Skandynawii. Zamieszkują głównie Finlandię i posługują się językiem fińskim, który także należy do rodziny języków uralskich.

Sami, znani również jako Saamowie lub „Lapończycy”, są rdzenni mieszkańcy Sápmi, regionu rozciągającego się na części Norwegii, Szwecji, Finlandii i Rosji. Języki samijskie należą do rodziny języków samijskich, która jest częścią rodziny języków uralskich.

Maltese jest oficjalnym językiem Malty. Jest to język afro-azjatycki, który należy do semickiej gałęzi tej rodziny językowej.

Protoindoeuropejski był językiem przodków dla języków indoeuropejskich, powstał szacunkowo około 4 do 3 tysiąclecia przed naszą erą. Jest to jednak tylko szacunek, ponieważ nie ma żadnych pisemnych zapisów Protoindoeuropejskiego i może być on jedynie rekonstruowany na podstawowy porównawczej analizy językoznawczej języków potomnych. Języki indoeuropejskie powstały najprawdopodobniej około 2 tysiąclecia przed naszą erą. 

Kultura indoeuropejska to hipotetyczna kultura, która jest rekonstruowana na podstawowy porównawczej analizy językoznawczej języków indoeuropejskich i podobieństw między nimi. Chociaż nie ma bezpośrednich historycznych zapisów ani dowodów archeologicznych samej kultury indoeuropejskiej, istnieją pewne cechy kulturowe i społeczne, które są wyprowadzane z rekonstrukcji językoznawczych i porównań. Oto kilka cech kojarzonych z kulturą indoeuropejską:

Jedną z najbardziej charakterystycznych cech kultury indoeuropejskiej jest wspólna rodzina językowa, która rozciąga się na dużym obszarze geograficznym. Języki indoeuropejskie wykazują podobne struktury gramatyczne, słownictwo i cechy fonetyczne, co wskazuje na wspólne pochodzenie.

Najwcześniej udokumentowane języki indoeuropejskie to między innymi hetycki, który był używany w starożytnym imperium hetyckim w Anatolii (dzisiejsza Turcja), oraz sanskryt, który był używany w starożytnych Indiach.

Kultura indoeuropejska uważa się, że miała hierarchiczną strukturę społeczną, w której status społeczny opierał się na czynnikach takich jak pochodzenie, bogactwo i umiejętności militarne. Uważa się, że istniało wyraźne rozróżnienie między klasami społecznymi, z arystokratyczną elitą i szerszą społecznością chłopską. Niektóre teorie popierają podział na klasy walczące (rządzące), religijne i pracujące (rolnicze), co było stosowane aż do późnego średniowiecza w Europie. 

Kultura indoeuropejska uważa się, że miała religię politeistyczną, w której czczono różnych bogów. Istnieją wspólne elementy w mitologii i przekonaniach religijnych ludów indoeuropejskich, takie jak kult boga nieba i słońca, a także nacisk na rytuały i ofiary.

Kultura indoeuropejska jest często kojarzona z agrarnym stylem życia, gdzie rolnictwo było główną działalnością gospodarczą. Uprawa zbóż, hodowla zwierząt i wspólnoty rolnicze były prawdopodobnie ważnymi aspektami życia codziennego.

Inną cechą kultury indoeuropejskiej jest przypuszczalna mobilność i migracja użytkowników języków indoeuropejskich. Uważa się, że rozprzestrzenili się na dużych obszarach Europy, Azji i części Bliskiego Wschodu, szerząc swoje języki i tradycje kulturowe.

Ogólnie rzecz biorąc, mężczyźni wydają się odgrywać dominującą rolę w społeczeństwie indoeuropejskim, gdzie władza i autorytet były często w rękach męskich przywódców i arystokratów.

Rekonstrukcje językowe wskazują na językowe rozróżnienie między męskimi i żeńskimi formami słów oraz konstrukcjami gramatycznymi w językach indoeuropejskich. Może to wskazywać na pewną formę rozróżnienia płci i podejście do roli kobiet w społeczeństwie.

Opowieści mitologiczne i wierzenia religijne ludów indoeuropejskich również wskazują, że istniały boginie, które były czczone, takie jak bogini płodności, rolnictwa i małżeństwa. To sugeruje, że kobiety mogły odgrywać ważną rolę w rytuałach płodności i praktykach religijnych.

Znaleziska archeologiczne mogą również dostarczyć wglądu w pozycję kobiet w społeczeństwie indoeuropejskim. Groby i znaleziska grobowe czasami pokazują, że kobiety posiadały pewne symbole statusu, biżuterię i osobiste przedmioty, co może wskazywać na pozycje społeczne i ekonomiczne.

Kiedy Rzymianie podbijali sąsiednie ludy, często postrzegali ich bogów jako inną odmianę rzymskich bogów. Również Germanie mogli postrzegać rzymskich bogów jako inną odmianę germańskich bogów, dzięki czemu używali rzymskich posążków bogów w Germanii. Ciekawe jest, że mieli w tym częściowo rację. Większość religii ludów indoeuropejskich wykazuje podobieństwa.

Zawsze istniała sprzeczność między nieśmiertelnymi bogami, którzy żyli w niebie powyżej, a śmiertelnymi ludźmi, którzy mieszkali na ziemi poniżej. Ziemia była postrzegana jako rozległy, płaski i okrągły kontynent otoczony wodą, czyli oceanem. Chociaż gwiazdy czasami mogą być kojarzone z mitycznymi postaciami lub opowieściami, nie miały one specyficznego kosmicznego znaczenia. Według Martina L. Westa, idea drzewa świata została prawdopodobnie później wprowadzona z kosmologii północno-azjatyckich. Grecki mit mógł być potencjalnie wpływowy przez Bliski Wschód, podczas gdy idee centralnego filaru w tradycjach indyjskich i germańskich prawdopodobnie pochodzą z szamańskich kosmologii Finów i neolitycznych ludów w Azji Środkowej i Północnej. Również koncepcja kosmicznego jaja, które symbolizuje pierwotny stan, z którego wyłania się wszechświat. Występuje w wielu indoeuropejskich mitach stworzenia. Jedna teoria rekonstruuje mit stworzenia, w którym bliźniacy Manu- (Człowiek) i Yemo- (Bliźniak) są zaangażowani jako prekursorzy świata i ludzkości, a bohater o imieniu Trito (Trzeci) zapewnia ciągłość pierwotnej ofiary. Pierwotny stan, który mógł poprzedzać proces stworzenia, był czasem pustki. Tradycje wedyjskie, nordyckie i, przynajmniej częściowo, greckie świadczą o epoce, w której elementy kosmologiczne były nieobecne. Nie było powietrza, ani nieba. Nie było piasku, ani morza, ani fal itp.

W micie stworzenia pierwszy człowiek, Manu, i jego olbrzymi brat bliźniak, Yemo, podróżują przez wszechświat, w towarzystwie pierwotnej krowy. Manu poświęca się, aby stworzyć świat. Z pomocą niebiańskich bogów, takich jak ojciec nieba, bóg burzy i bliźniak, oraz z udziałem zarówno naturalnych elementów, jak i ludzkich fizycznych szczątków, Manu staje się pierwszym kapłanem, który inicjuje ofiarę jako pierwotny warunek kosmicznego porządku. Jego zmarły brat, Yemo, staje się pierwszym królem, podczas gdy klasy społeczne powstają z różnych części jego ciała (kapłaństwo z jego głowy, klasa wojowników z jego klatki piersiowej i ramion, a zwykli ludzie z jego narządów płciowych i nóg). Chociaż istnieją różnice między wersjami europejskimi i indoirańskimi, pierwotna krowa najprawdopodobniej została złożona w ofierze w oryginalnym micie, z którego narodziły się inne zwierzęta i uprawy. Wynika to z faktu, że pasterski styl życia Proto-Indoirańczyków był bliższy temu Proto-Indoeuropejczyków.

Manu i Yemo wydają się być głównymi bohaterami mitu o funkcji suwerennej, który stanowi model dla późniejszych kapłanów i królów. Podczas gdy legenda o Trito powinna być interpretowana jako mit o funkcji wojowników, który stanowił model dla wszystkich późniejszych wojowników. Opowieść o Trito służyła jako model dla późniejszych epickich mitów o napadach na bydło i najprawdopodobniej jako moralne uzasadnienie dla praktyki napadów wśród ludów indoeuropejskich. W oryginalnej legendzie Trito odzyskuje jedynie to, co prawnie należy do jego ludu, tych, którzy właściwie składają ofiary bogom. To stanowi źródło mitu o kradzieży bydła, który istniał zarówno w germańskich, jak i celtyckich, na przykład w staroirlandzkiej opowieści Táin Bó Cúailnge. To prawdopodobnie było także podstawowy koncepcji grupy wojowników, takich jak Irlandzki Fian lub Norweski Berserker.

Niektórzy badacze zasugerowali, że pierwotna istota zwana Yemo była w rzeczywistości przedstawiana jako podwójny hermafrodyta, a nie jako bliźniaczy brat Manu. Te istoty były postrzegane jako komplementarne wobec siebie, splecione w bliską relację. Niemieckie imiona Ymir i Tuisto były interpretowane jako bliźniaki, biseksualne lub hermafrodytyczne. Niektóre mity wspominają również o siostrze wedyjskiego Yamy, która również uważana jest za bliźniaczkę i z którą wiąże się kazirodztwo. Według tej interpretacji pierwotna istota mogła się poświęcić lub zostać podzielona na dwie części, z męską i żeńską połową, co stanowi prototyp podziału płci.

Słowa wywodzące się od proto-indoeuropejskiego Pierwszego Kapłana Manu, co oznacza "Człowiek" lub "przodek ludzkości", obejmują indyjskiego Manu, legendarnego pierwszego człowieka w hinduizmie, i Manāvi, jego poświęconą żonę. Dodatkowo mamy germańskiego Mannusa, mitycznego przodka plemion zachodniogermańskich, oraz perskiego Manūščihr, zaratusztriańskiego arcykapłana z IX wieku n.e. 

Od imienia poświęconego Pierwszego Króla Yemo, co oznacza "Bliźniak", wywodzą się indyjski Yama, bóg śmierci i podziemi, awestyjski Yima, król złotego wieku i strażnik piekła, norweski Ymir, przodek gigantów i najprawdopodobniej Remus, który zostaje zabity w rzymskim micie założycielskim przez swojego bliźniaczego brata Romulusa. 

Na koniec mamy wedyjskiego Trita, awestyjskiego Thrita i norweskiego Þriði, które wszystkie pochodzą od Pierwszego Wojownika Trito, co oznacza "Trzeci".

Wiele przekonań w tradycjach indoeuropejskich wyjaśnia pochodzenie elementów naturalnych jako wynik pierwotnego podziału Yemo: jego ciało jest często kojarzone z ziemią, jego włosy z trawą, jego kości z kamień, jego krew z wodą, jego oczy ze słońcem, jego duch z księżycem, jego mózg z chmurami, jego oddech z wiatrem, a jego głowa z niebem. Użycie ofiar ze zwierząt, gdzie części są rozdzielane według ustalonych wzorców społecznych, jak to widać w starożytnym Rzymie i Indiach, jest postrzegane jako sposób na przywrócenie równowagi w kosmosie, który jest rządzony przez pierwotną ofiarę.

Historia Manu i Yemo miała znaczący wpływ w całej Eurazji po migracjach Indoeuropejczyków. Różne kultury mają wariacje tej mitologii, przy czym greckie, staroruski (jak wiersz o Królu Gołębi) i żydowskie wersje zależą od tradycji irańskich. Istnieje nawet chińska wersja mitu, która została wprowadzona ze starożytnych Indii. Armeńska wersja mitu o Pierwszym Wojowniku Trito również opiera się na tradycjach irańskich, podczas gdy interpretacje rzymskie są wpływane przez wcześniejsze wersje greckie.

Królestwo zmarłych było często przedstawiane jako ciemne podziemie, z którego nie ma powrotu. Wiele mitów indoeuropejskich opowiada o podróży przez rzekę, prowadzonej przez starego człowieka, aby dotrzeć do Innego Świata. Grecka tradycja zmarłych przewożonych przez Charona przez rzekę Styks prawdopodobnie odzwierciedla to wierzenie, a idea przekraczania rzeki, aby dotrzeć do podziemi, jest również obecna w mitologiach celtyckich. W różnych tekstach wedyjskich wspomina się o przekraczaniu rzeki, takiej jak Vaitarna, aby dotrzeć do krainy zmarłych. Łacińskie słowo "tarentum" (grób) pierwotnie oznaczało "skrzyżowanie". W mitologii nordyckiej Hermóðr musi przekroczyć most nad rzeką Gjöll, aby dotrzeć do Hel, podczas gdy w łotewskich pieśniach ludowych zmarli muszą przekroczyć bagno zamiast rzeki. Użycie monety na ciałach zmarłych w celu zapłaty przewoźnikowi wspomina się zarówno w starożytnych praktykach pogrzebowych Greków, Celtów, jak i we wczesnonowożytnych praktykach słowiańskich. Chociaż najwcześniejsze monety pochodzą z epoki żelaza, może to wskazywać na starą tradycję składania ofiar przewoźnikowi. Powtarzającym się elementem w różnych mitologiach jest obecność bramy do Innego Świata, zazwyczaj strzeżonej przez psa o wielu głowach (czasami z wieloma oczami). Ten pies pełnił również rolę przewodnika i zapewniał, że ci, którzy weszli przez bramę, nie mogli się z niej wydostać. Grecki Cerber i hinduski Śárvara prawdopodobnie pochodzą od słowa *ḱérberos ("cętkowany"). Bruce Lincoln zasugerował również, że nordycki Garmr jest z tym związany, chociaż nie jest to poparte językowo.

Proto-Indoeuropejczycy mogli mieć przekonanie, że odległa część ziemi była zamieszkana przez lud, który był wolny od trudów i bólu, jakiego doświadczamy. Ten wspólny motyw pojawia się w legendach, takich jak indyjska Śvetadvīpam ("Biały Wyspa"), gdzie mieszkańcy są tak biały jak księżyc i nie potrzebują jedzenia. Albo grecka Hyperborea ("Za Północnym Wiatrem"), gdzie słońce świeci nieustannie, a ludzie "nie znają ani chorób, ani gorzkiej starości". Irlandzka Tír na nÓg ("Kraina Młodych") jest również mitycznym regionem na zachodnim morzu, gdzie "szczęście trwa wiecznie i nie ma nasycenia". Innym przykładem są germańskie Ódáinsakr ("Lśniące równiny").

Różne tradycje pokazują ślady eschatologicznego mitu w kulturze proto-indoeuropejskiej, w którym opisany jest koniec świata po niszczycielskiej walce. Historia zaczyna się, gdy potężny demon, często pochodzący z innego i wrogiego plemienia, przejmuje władzę nad społecznością bogów lub bohaterów (jak nordycki Loki, rzymski Tarkwiniusz lub irlandzki Bres). Pod jego rządami poddani są niesprawiedliwie traktowani i zmuszani do budowy umocnień, podczas gdy demon faworyzuje obcych, na których polega. Po szczególnie okrutnym czynie demon zostaje wygnany przez swoich poddanych i szuka schronienia u swoich zagranicznych krewnych. Nowy lider (jak nordycki Víðarr, rzymski Lucjusz Brutus lub irlandzki Lug), często milczący kuzyn lub wnuk (*népōt) wygnanego demona, przejmuje inicjatywę. Dwie siły łączą się i niszczą nawzajem w niszczycielskiej walce. Mit kończy się zakłóceniem kosmicznego porządku i zakończeniem tymczasowego cyklicznego okresu. W tradycjach nordyckich i irańskich ostatniej walce towarzyszy niszczycielska "kosmiczna zima".

Animizm to koncepcja, według której dusze lub duchy istnieją nie tylko w ludziach, ale także w roślinach, kamieniach lub zjawiskach naturalnych. Fundamentem mitologii proto-indoeuropejskiej jest animizm. To rdzenne wierzenie w animizm nadal jest obecne w potomkach kultur indoeuropejskich. Na przykład, w mitologii nordyckiej Vættir są odzwierciedleniem rdzennych animistycznych duchów natury i bogów. Drzewa odgrywają centralną rolę w kulturach indoeuropejskich i są uważane za siedzibę duchów drzew.

W tradycji indoeuropejskiej burze są personifikowane jako bardzo aktywne, asertywne i czasami agresywne elementy. Ogień i woda są ubóstwiane jako elementy kosmiczne, które są również niezbędne do funkcjonowania gospodarstwa domowego. Personifikowana ziemia jest z jednej strony kojarzona z płodnością i wzrostem, a z drugiej strony ze śmiercią i zaświatami.

Panon Proto-Indo-Europejski obejmuje różne zrekonstruowane bóstwa, które są zarówno spokrewnione, jak i związane z podobnymi atrybutami oraz szeregiem mitów. Te bóstwa są uznawane za lingwistycznych krewnych, pochodzących ze wspólnego źródła. Wśród nich znajdują się bóg światła dziennego i nieba, jego partnerka bogini matka ziemi, jego córka bogini świtu, jego synowie boskie bliźnięta i bogini słońca. Niektóre bóstwa, takie jak bóg pogody i bóg pasterzy, występują jednak tylko w ograniczonych tradycjach, odpowiednio zachodnioeuropejskiej i grecko-aryjskiej, i mogą być późniejszymi dodatkami, które nie rozprzestrzeniły się w różnych dialektach indoeuropejskich.

Jest mało prawdopodobne, że Proto-Indo-Europejczycy mieli stały zestaw bogów lub przypisywali im konkretne liczby. Używali terminu deywós (niebiański) do określenia "boga". Termin ten miał różne warianty w różnych językach, takie jak łacińskie deus, staronordyckie Týr (< Germ. tíwaz), sanskryckie devá, awestyjskie daeva, irlandzkie día lub litewskie Dievas. Z drugiej strony, ludzie byli kojarzeni ze śmiertelnikami i ziemskością, co również tworzyło podstawowy dla słów takich jak "człowiek" w różnych językach.

Proto-Indo-Europejczycy wierzyli, że bogowie są wolni od śmierci i chorób, ponieważ byli karmieni specjalnymi pokarmami niedostępnymi dla śmiertelników. Na przykład, w Chāndogya Upaniṣad mówi się, że bogowie "nie są nasyceni tylko patrząc na ten nektar". W Eddzie powiedziano nam, że Odyn, najwyższy bóg, "żyje tylko z wina. nie potrzebuje jedzenia. Wino jest dla niego zarówno napojem, jak i mięsem". Czasami abstrakcyjne pojęcia mogły być ubóstwiane, takie jak awestyjska mazdā (mądrość), czczona jako Ahura Mazdā (Pan Mądrości), czy grecki bóg wojny Ares (związany z ruiną, zniszczeniem), lub wedyjski obrońca traktatów Mitráh (od mitrám, kontrakt).

Bogowie byli określani na różne sposoby, często tytułami takimi jak "czczony", "najwyższy", "król" lub "pasterz". Wierzono, że bogowie mają własny język i prawdziwe imiona. Czasami były one ukrywane przed śmiertelnikami. W tradycjach indoeuropejskich bogowie byli uważani za "dawców" lub "ofiarodawców dobrych rzeczy". Chociaż pewne bóstwa były odpowiedzialne za nadzór nad sądownictwem lub kontraktami, większość bogów indoeuropejskich nie miała stałego etycznego charakteru. Ich ogromna moc pozwalała im działać według własnego uznania, dlatego rytuały, ofiary i pieśni pochwalne wyznawców były niezbędne do uzyskania łask i dobrobytu dla społeczności.

Głównym bogiem w panteonie protoindoeuropejskim był bóg *Dyḗws Ph₂tḗr, którego imię dosłownie oznacza "Ojciec Nieba". Był postrzegany jako personifikacja powietrza. Powietrze było uważane za siedzibę bogów, czyli niebo. Dyēus jest najlepiej udokumentowanym bóstwem wśród wszystkich bogów protoindoeuropejskich. Pełnił rolę bramy do bogów i był zarówno ojcem boskich bliźniaków, jak i bogini jutrzenki (Hausos), co nadawało mu znaczącą pozycję w panteonie. Jednakże, mało prawdopodobne jest, aby był ich najwyższym władcą lub posiadał najwyższą władzę, jak to później czynili Zeus i Jowisz.

Ze względu na swoją boską naturę, Dyēus w mitach indoeuropejskich często uważany jest za "wszechwidzącego" lub "o szerokiej wizji". Chociaż mało prawdopodobne jest, aby był odpowiedzialny za nadzór nad prawem i sprawiedliwością, jak Zeus w mitologii greckiej czy duet Mithra-Varuna w tradycji indoiranskiej, Dyēus przynajmniej służył jako świadek przysięgi i traktatów.

W mitologii greckiej i rzymskiej Zeus i Jowisz są uważani za głównych bogów swoich panteonów. Dyḗws Ph₂tḗr pojawia się również w Rigwedzie jako Dyáus Pitā, ale w mniej znaczącej roli jako postać przodka, który jest wspomniany tylko w kilku hymnach. Istnieją również odniesienia do Dyēus Ph₂tḗr w iliryjskim bóstwie Dei-Pátrous, co potwierdza Hezychiusz z Aleksandrii. Chociaż wyrażenia rytualne "Debess tēvs" w języku łotewskim i "attas Isanus" w języku hetyckim nie są bezpośrednimi potomkami formuły *Dyḗws Ph₂tḗr, zachowują one jednak pierwotną strukturę.

*H₂éusōs jest rekonstruowana jako proto-indoeuropejska bogini świtu. W różnych tradycjach (indyjskiej, greckiej, bałtyckiej) Świt jest postrzegany jako "córka nieba", *Dyḗws. W tych tradycjach, a także w czwartej (kursywnej), bogini świtu jest czasami wygnana lub usunięta ze sceny, ponieważ pozostaje zbyt długo.

Starożytny przydomek Świtu wydaje się być *Dʰuǵh₂tḗr Diwós, co oznacza "Córka Nieba". Często jest przedstawiana jako otwierająca bramy nieba, gdy pojawia się 's rano. Ogólnie uważa się, że Hausōs nigdy się nie starzeje i codziennie rodzi się na nowo. Jest kojarzona z czerwonymi lub złotymi szatami i często ukazywana jako tańcząca.

W Rigwedzie dwadzieścia jeden hymnów poświęconych jest bogini świtu Uṣás, a także w Aweście czczona jest bogini świtu Ušå. Grecka poezja i mitologia nadają bogini świtu Eos znaczącą rolę. Aurora, rzymska bogini świtu, jest odzwierciedleniem greckiej Eos, ale możliwe, że pierwotna rzymska bogini świtu była nadal czczona pod kultowym tytułem Mater Matuta.

Anglosasi czcili boginię Ēostre, która była związana z wiosennym festiwalem, który później dał nazwę miesiącowi, a ostatecznie także chrześcijańskiemu świętu Wielkanocy w języku angielskim. Nazwa Ôstarmânôth w staro-wysoko-niemieckim wskazuje, że podobna bogini była również czczona w południowych Niemczech. Nawet w XVI wieku litewska bogini świtu Aušra była nadal uznawana.

*Seh₂ul i *Meh₁not są rekonstruowani jako bogini słońca i bóg księżyca w mitologii proto-indoeuropejskiej.

Częstym motywem w mitach indoeuropejskich jest codzienna podróż *Seh₂ul przez niebo na wozie ciągniętym przez konie. Choć ten motyw prawdopodobnie został odziedziczony, z pewnością pojawił się po wprowadzeniu koła na stepie pontyjsko-kaspijskim około 3500 roku p.n.e. Dlatego jest to późny dodatek do kultury proto-indoeuropejskiej.

Chociaż słońce było personifikowane jako niezależna żeńska bóstwo, Proto-Indoeuropejczycy przedstawiali słońce także jako "lampę Dyēws" lub "oko Dyēws".

Wiara, że bogowie byli władcami natury, wyrażana była przyrostkiem -nos (żeńskie -nā), co oznaczało "pan". Przejawia się to w nazwach takich jak greckie Ouranos (pan deszczu) i Helena (pani światła słonecznego), germańskie *Wōđanaz (pan szału), galijskie Epona (bogini koni), litewskie Perkūnas (pan dębów) oraz w rzymskim Neptunus (pan wód), Volcanus (pan płomiennego ognia) i Silvanus (pan lasów).

Bliźniacy koni to duet braci bliźniaków, którzy pojawiają się w prawie każdym panteonie indoeuropejskim. Mają imiona oznaczające 'koń' (*h₁éḱwos). Chociaż imiona nie zawsze są spokrewnione i nie można zrekonstruować dla nich nazwy protoindoeuropejskiej.

W większości tradycji bliźniacy koni są braćmi dziewicy słonecznej lub bogini poranka i są synami boga nieba Dyēws Ph₂tēr. Na przykład greccy Dioskurzy (Kastor i Polluks) są "synami Zeusa"; wedyjscy Divó nápātā (Aśvini) są "synami Dyaús", boga nieba; litewscy Dievo sūneliai (Ašvieniai) są "synami Boga" (Dievas); a łotewscy Dieva dēli są również "synami Boga" (Dievs).

Boskie Bliźnięta są przedstawiane jako młodzi mężczyźni, którzy prowadzą słońce po niebie, jeżdżąc na koniach, a czasami sami są przedstawiani jako konie. Ratują ludzi przed śmiertelnym niebezpieczeństwem w bitwach lub na morzu. Bliźnięta są często rozróżniane: jeden jest przedstawiany jako młody wojownik, podczas gdy drugi jest postrzegany jako uzdrowiciel lub zajmuje się pracami domowymi. W wielu opowieściach Boskie Bliźnięta ratują Jutrzenkę przed wodnym niebezpieczeństwem, co wynika z ich roli jako koni słonecznych. 's Nocą konie słońca wracają na wschód w złotej łodzi, gdzie przemierzają morze, aby każdego ranka ponownie przynieść słońce. W ciągu dnia przemierzają niebo w poszukiwaniu swojej towarzyszki, morgensztern.

Podobne wzorce jak końskie bliźnięta można znaleźć w anglosaskich Hengist i Horsa (których imiona oznaczają "ogier" i "koń"), celtyckich "Dioskouroi", którzy według Timaeusa są czczeni jako końskie bliźnięta przez Atlantyckich Celtów, germańskich Alcis, parę młodych braci czczonych przez Naharvali, czy walijskich Brân i Manawydan. Końskie bliźnięta mogą być oparte na gwieździe porannej i wieczornej (planecie Wenus) i często mają opowieści, w których towarzyszą bogini słońca, ze względu na bliską orbitę planety Wenus względem słońca.

Bogini *Dʰéǵʰōm jest postrzegana jako personifikacja ziemi. Jest przedstawiana jako wielkie i ciemne schronienie dla ludzi, podczas gdy Dyēws to jasne niebo, gdzie mieszkają nieśmiertelni bogowie. *Dʰéǵʰōm jest kojarzona z płodnością, wzrostem, a także ze śmiercią jako ostatnim miejscem spoczynku zmarłych. Prawdopodobnie była żoną *Dyēws Ph₂tēr, boga nieba. Związek między ziemią a niebem ma związek z płodnością, ponieważ plony rosną z wilgotnej ziemi, która jest nawadniana przez deszcz z nieba. Dlatego ziemia jest postrzegana jako źródło dobrych rzeczy. W dawnych angielskich modlitwach proszono nawet ziemię o płodność. Słowiańscy rolnicy uważali Zemlja-matushka, Matkę Ziemię, za tę, która zapewni dobre zbiory dla społeczności. W mitologii greckiej związek między Zeusem, Semele i Demeter jest również kojarzony z płodnością i wzrostem. Te związki znajdujemy także w innych kulturach, takich jak wedyjski związek między Dyáus Pitā a Prithvi Mater, grecki związek między Uranosem a Gają, rzymski związek między Jowiszem a Tellus Mater, oraz nordycki związek między Odynem a Jörð. Chociaż Odyn nie jest dokładnie tym samym co *Dyēws Ph₂tēr, jego kult mógł być pod wpływem wcześniejszego najwyższego boga, który miał podobieństwa. Para ziemia i niebo nie jest jednak źródłem innych bogów, ponieważ boskie bliźnięta i Hausos prawdopodobnie zostały stworzone tylko przez Dyēws.

Przykładami podobnych terminów są Dheu i Zonja e Dheut w języku albańskim, co oznacza odpowiednio Wielka Matka Ziemia i Bogini Ziemi. Na Litwie czczona jest bogini ziemi Žemyna, która uważana jest za tę, która przynosi kwiaty. W zaratusztrianizmie istnieje pojęcie 'ziemi' reprezentowane przez Zām. W mitologii łotewskiej Zemes Māte, Matka Ziemia, jest jedną z bogiń śmierci. W kulturze hetyckiej znana jest Dagan-zipas, 'Duch Ziemi'. W wierzeniach słowiańskich czczona jest Mati Syra Zemlya, 'Matka Wilgotna Ziemia'. W mitologii greckiej znany jest Chthōn, partner Uranosa w opowieści o Danaidach. Istnieją również chthoniczne bóstwa podziemnego świata. Istnieją również możliwe powiązania między tracką boginią zwaną Zemelā (*gʰem-elā) a mesapijską boginią zwaną Damatura (*dʰǵʰem-māter), które mogą być źródłem odpowiednio greckiej Semele i Demeter, ale jest mniej pewności co do tego.

*Perkʷunos to bóg zrekonstruowany jako protoindoeuropejski bóg piorunów i burz. Prawdopodobnie był przedstawiany z młotem lub podobnym broń. Grzmoty i błyskawice miały zarówno destrukcyjne, jak i płodne znaczenie: błyskawice mogły rozszczepiać kamienie lub drzewa, ale przynosiły także żyzny deszcz. Dlatego istniało silne powiązanie między Perkʷunosem a dębami, ponieważ dęby były najczęściej uderzane przez pioruny. Perkʷunos był często kojarzony z kamieniami i zalesionymi górami, prawdopodobnie dlatego, że te lasy były bogate w jego obecność.

Motyw uderzania diabłów, demonów lub złoczyńców przez Perkʷunosa występuje w mitach litewskiego Perkūnasa, wedyjskiego Parjanyi i germańskiego Thora. Wydaje się, że te bóstwa są krewnymi pochodzącymi od *Perkʷunosa i ograniczonymi do kontynentu europejskiego. Istnieją dowody na istnienie pokrewnych bóstw, takich jak nordycka bogini Fjǫrgyn (matka Thora), litewski bóg Perkūnas, słowiański bóg Perúnú i Hercynskie góry lub lasy w tradycji celtyckiej. Albański bóg piorunów Perëndi prawdopodobnie również jest spokrewniony z Perkʷunosem. W tradycji wedyjskiej bóg deszczu, grzmotów i błyskawic, Parjánya, również może mieć związek, chociaż prawa dźwiękowe sanskrytu wskazują na inną formę.

Istnieje również inny rdzeń * (s) tenh₂ ("grzmot") mający pokrewne bóstwa w tradycjach germańskich, celtyckich i rzymskich, takie jak Thor, Taranis, Tonans (Jupiter) i keraunos (Zeus). Według niektórych źródeł te bóstwa mogły wywodzić się z oryginalnego epitetu lub epiklezy, podobnie jak wedyjski Parjanya, który również nazywany jest stanayitnú- ("Grzmotnik"). Rzymski bóg Mars może być również tematycznym echem Perkʷunosa, ponieważ pierwotnie miał także cechy związane z grzmotem.

Proto-indoeuropejskie religie mają różne rodzaje pięknych i czasem niebezpiecznych bogiń wodnych. Podobne do greckich najad, nimf słodkowodnych. Znaleziono odpowiadające motywy w różnych kulturach na dużym obszarze geograficznym. Na przykład wedyjskie Apsará's często odwiedzały leśne jeziora, rzeki, drzewa i góry i były wysyłane przez Indrę, aby kusić mężczyzn. W osetyjskiej mitologii Donbettyr rządzi wodami i ma córki o niezwykłej urodzie i złotych włosach. W ormiańskim folklorze Parik przybierają postać pięknych tańczących kobiet w naturze.

Również w innych kulturach boginie wodne są przedstawiane jako uwodzicielskie dziewice z długimi złotymi lub zielony włosami, jak słowiańskie wodne nimfy víly, albańskie górskie nimfy Perit i Zana oraz bałtyckie nimfy Laumes. Te istoty mogą być zarówno piękne, jak i niebezpieczne, i czasem wchodzą w interakcje z mężczyznami, od porwań po relacje seksualne i krótkotrwałe małżeństwa. W bretońskiej tradycji Korrigans są opisywane jako nieodparte istoty o złotych włosach, które kuszą śmiertelnych mężczyzn i przynoszą im fatalną miłość. Inne przykłady wodnych nimf to norweska Huldra, irańska Ahuraīnī's i licyjska Eliyana.

Istnieją również dowody językowe i kulturowe wskazujące na święty status wód lądowych, takich jak rzeki i źródła. Te wody były wspólnie czczone jako "wody" lub indywidualnie jako odrębne byty. Kult źródeł i rzek prawdopodobnie istniał już na długo przed powstaniem wierzeń proto-indoeuropejskich i był szeroko rozpowszechniony w ich tradycjach.

Jest bardzo prawdopodobne, że Proto-Indoeuropejczycy wierzyli w trzy boginie losu, które określały los ludzkości. Choć te boginie losu nie są bezpośrednio potwierdzone w tradycji indo-aryjskiej, w Atharwawedzie dokonuje się porównania między losem a tkaniem nici. W prawie każdej innej mitologii indoeuropejskiej występują trzy boginie losu.

W mitologii hetyckiej Gulses są wymieniane jako boginie, które określają indywidualny los człowieka. Często pojawiają się w mitologicznych opowieściach razem z boginiami Papaya i Istustaya, które w rytualnym tekście dotyczącym założenia nowej świątyni są opisane, gdy używają luster i wrzecion do przędzenia nici życia króla. W tradycji greckiej Moiry są wymieniane jako te, które dzielą los, i są również nazywane "Prządkami". Hezjod nazywa je Klotho, Lachesis i Atropos, co oznacza odpowiednio "Prządka", "Podział" i "Nieodwracalna". Platon w swojej Republice opisuje, że Klotho śpiewa o przeszłości, Lachesis o teraźniejszości, a Atropos o przyszłości.

W legendzie rzymskiej Parcae są wymieniane jako trzy boginie, które kierują narodzinami dzieci, z imionami Nona, Decuma i Morta. Są również kojarzone z przędzeniem losu. W mitologii nordyckiej Norny są opisane jako trzy kosmiczne boginie losu, które siedzą przy źródle Urðr u podnóża drzewa świata Yggdrasil. Często są kojarzone z Walkiriami, które również są nazywane prządkami. W starych tekstach angielskich Wyrd jest wymieniana jako unikalna siła, która "przędzie" los. Późniejsze teksty odnoszą się do Wyrd jako grupy bogiń.

Również w innych kulturach wymienia się trzy przędzące boginie losu, jak w mitologii celtyckiej, gdzie siedem bogiń przędzie nić losu. W tradycjach słowiańskich występują rosyjskie Rożanice, czeskie i słowackie Sudičky, bułgarskie Narecznice lub Urisnice, polskie Rodzanice, chorwackie Rodjenice, serbskie Sudjenice i słoweńskie Rojenice jako trzy przędzące boginie losu. Albańskie opowieści ludowe mówią o Fatit, trzech starych kobietach, które pojawiają się trzy dni po narodzinach dziecka i określają jego los językiem przypominającym przędzenie.

Bóg dobrobytu, *h₂eryo-men, jest rekonstruowany jako bóstwo odpowiedzialne za dobrobyt i społeczność. Jest kojarzony z budową i utrzymaniem dróg lub ścieżek, a także z leczeniem i ułatwianiem małżeństw. Jego imię pochodzi od rzeczownika *h₂eryos, co odnosi się do "członka własnej grupy" lub kogoś należącego do społeczności. Ten rdzeń znajduje się również w indoirańskim *árya, co oznacza "szlachetny" i "gościnny", oraz w celtyckim *aryo-, co odnosi się do "wolnego człowieka".

W tradycji wedyjskiej bóg Aryaman jest często wspominany w Wedachs i jest kojarzony z więzami społecznymi i małżeńskimi. W irańskich Gāthā's bóg Airyaman zdaje się odnosić do szerszej sieci plemiennej lub sojuszu i jest wzywany w modlitwach przeciwko chorobom, magia i złu. W mitologicznych opowieściach o założeniu irlandzkiego narodu bohater Érimón jest opisany jako pierwszy król Milesian (mitycznych Irlandczyków), po tym jak pomógł zdobyć wyspę od Tuatha Dé Danann. Odegrał również rolę w żenieniu kobiet z Cruithnig (mitycznymi celtyckimi Brytyjczykami lub Piktami), co odpowiada funkcjom małżeńskim *h₂eryo-men. Ponadto należy wspomnieć o galijskim imieniu osobowym Ariomanus, które można przetłumaczyć jako "szlachetnie usposobiony" i często noszone było przez germańskich przywódców.

Niektóre mity można datować na okres protoindoeuropejski, ponieważ zawierają dowody językowe i tematyczne na odziedziczone motywy. Na przykład opowieść, w której postać mitologiczna związana jest z grzmotem i zabija wielogłowego węża, aby uwolnić nagromadzone strumienie wody. Mit o stworzeniu, w którym bierze udział dwóch braci, z których jeden poświęca drugiego, aby stworzyć świat. I prawdopodobnie przekonanie, że Inny Świat był strzeżony przez psa strażniczego i można było się do niego dostać tylko przez przekroczenie rzeki.

Istnieją różne nurty dotyczące możliwych interpretacji zrekonstruowanej protoindoeuropejskiej mitologii i religii. Główne mitologie używane w porównawczej rekonstrukcji to indoirańska, bałtycka, rzymska i nordycka, często wspierane dowodami z tradycji celtyckiej, greckiej, słowiańskiej, hetyckiej, ormiańskiej, iliryjskiej i albańskiej. Chociaż w historii istniały kontakty i interakcje między społecznościami żydowskimi a ludami indoeuropejskimi, szczególnie w diasporze, nie ma bezpośredniego związku etnolingwistycznego między Żydami a protoindoeuropejskim. Mimo że mitologia wikingów była stosunkowo późna, jest również uważana za ważne źródło dla badań porównawczych. Dzięki wielu islandzkim pismom wiele mitologii wikingów zostało zachowane.

Mit o zabijaniu węży jest powszechny w niemal wszystkich mitologiach indoeuropejskich. Opowieść zazwyczaj koncentruje się na bohaterze lub bogu, który pokonuje węża lub smoka. Choć szczegóły opowieści mogą się różnić, istnieją uderzające podobieństwa między różnymi wersjami. Głównym bohaterem jest często bóg piorunów lub bohater związany z piorunami. Wąż, wróg bohatera, jest zazwyczaj kojarzony z wodą i przedstawiany jako wielogłowe stworzenie. Mity opisują węża często jako "bloker wód", a ostatecznie wiele głów węża zostaje zmiażdżonych przez boga piorunów w epickiej walce, uwalniając wcześniej zgromadzone strumienie wód. Pierwotna opowieść może symbolizować walkę między porządkiem a chaosem.

W różnych mitologiach, takich jak hetycka, wedyjska, grecka, germańska i słowiańska, występują warianty tej opowieści. Na przykład, w mitologii hetyckiej bóg burzy Tarhunt zabija gigantycznego węża Illuyanka, podczas gdy w mitologii wedyjskiej bóg Indra pokonuje wielogłowego węża Vritra. W mitologii greckiej istnieje legenda o Zeusie, który zabija stugłowego Tyfona, oraz Heraklesie, który pokonuje dziewięciogłową Lernejską Hydrę. W mitologii germańskiej bóg Thor zabija gigantycznego węża Jörmungandra, podczas gdy Sigurd w sadze o Völsungach pokonuje smoka Fafnira. Te mityczne motywy znajdują również odzwierciedlenie w innych kulturach, takich jak zoroastryzm, mitologia albańska, mitologia ormiańska i shintoizm.

Opowieść o Genesis w judaizmie i chrześcijaństwie może być również postrzegana jako alegoryczna reinterpretacja mitu o zabijaniu węży. Idea głębi lub otchłani, z której Bóg stworzył świat, może być interpretowana jako odniesienie do pierwotnego węża Tiamat w mitologii babilońskiej.

Innym reinterpretowanym mitem jest opowieść o płomieniach płonących pod wodą. Przedstawia boską istotę o imieniu *H₂epom Nepōts ("Potomek wód"), która żyje w wodzie, a jej moce muszą być rytualnie zdobyte lub kontrolowane przez bohatera, który jako jedyny może się z nią zetknąć. W Rigwedzie bóg Apám Nápát jest przedstawiany jako forma ognia, która zamieszkuje w wodzie. W mitologii celtyckiej mówi się, że studnia należąca do boga Nechtain oślepia każdego, kto w nią spojrzy. W staroarmenijskim wierszu mała trzcina pośrodku morza spontanicznie zapala się, a bohater Vahagn wyskakuje z niej z ognistymi włosami, ognistą brodą i oczami promieniejącymi jak słońca. W dziewiątowiecznym norweskim wierszu poety Thiodolfa używa się wyrażenia "sǣvar niþr", co oznacza "wnuk morza", jako metafory dla ognia. Nawet tradycja grecka może zawierać odniesienia do mitu o bogu ognia, który mieszka głęboko pod morzem. Wyrażenie "νέποδες καλῆς Ἁλοσύδνης", co oznacza "potomkowie pięknych mórz", jest używane w Odysei 4.404 jako przydomek dla fok.

Legenda o władcy i nieskalanej kobiecie opowiada historię króla, który zostaje uratowany przez swoją dziewiczą córkę, po tym jak jego przyszłość zostaje zagrożona przez buntowniczych synów lub męskich krewnych. Dziewictwo prawdopodobnie symbolizuje w micie kobietę, która jest wierna nikomu innemu poza swoim ojcem, a dziecko jest również wierne jedynie swojemu królewskiemu dziadkowi. Opowieści o indyjskim królu Yayāti, uratowanym przez swoją dziewiczą córkę Mādhāvi; rzymskim królu Numitorze, uratowanym przez swoją cnotliwą córkę Rhea Silvia; irlandzkim królu Eochaidzie, ojcu legendarnej królowej Medb i zagrożonym przez swoich synów, findemna; jak również mit o norweskiej dziewiczej bogini Gefjun, która ofiarowuje ziemię Odynowi, są często wymieniane jako możliwe pozostałości pierwotnego protoindoeuropejskiego motywu. Irlandzka królowa Medb może być spokrewniona z indyjską Mādhāvi (której imię może odnosić się do wiosennego kwiatu, bogatego w miód lub odurzający napój), oba pochodzące od rdzenia *medʰ- ("miód, odurzający napój").

Mit o Wojnie Fundacyjnej przedstawiany jest jako konflikt między pierwszymi dwiema funkcjami (kapłani i wojownicy) a trzecią funkcją (płodność), które ostatecznie zawierają pokój i tworzą w pełni zintegrowane społeczeństwo. W norweskiej Ynglingasaga opisana jest wojna między Æsir (prowadzonymi przez Oðinna i Thora) a Vanir (prowadzonymi przez Freyra, Freyję i Njörðra), która kończy się osiedleniem Vanir wśród Æsir. Krótko po mitycznym założeniu Rzymu, Romulus prowadzi walkę przeciwko swoim zamożnym sąsiadom, Sabinom, podczas której Rzymianie porywają ich kobiety, by ostatecznie włączyć Sabinów do założycielskich plemion Rzymu. W mitologii wedyjskiej Aśvini (reprezentujący trzecią funkcję jako Boskie Bliźniaki) są początkowo zablokowani przed dostępem do niebiańskiego kręgu władzy przez Indrę (drugą funkcję), ale ostatecznie zostają zmuszeni do przyjęcia. Wojna Trojańska może być również interpretowana jako odzwierciedlenie tego mitu, gdzie zamożna Troja symbolizuje trzecią funkcję, a podbijający Grecy reprezentują pierwsze dwie funkcje.

Jaan Puhvel zauważył podobieństwa między dwoma mitami: nordyckim, w którym bóg Týr wkłada rękę do pyska wilka Fenrira, podczas gdy inni bogowie wiążą go Gleipnirem, ale Fenrir ostatecznie odgryza rękę Tûra, gdy zorientuje się, że nie może zerwać więzów, oraz irańskim, w którym Dżamshid ratuje ciało swojego brata z wnętrzności Ahrimana, wkładając rękę do odbytu Ahrimana i wyciągając ciało, po czym jego ręka zostaje zarażona trądem. W obu opowieściach figura autorytetu zmusza złowrogą istotę do poddania się, wkładając rękę do otworu istoty (pysk w przypadku Fenrira, odbyt w przypadku Ahrimana) i przy tym tracąc lub zakażając rękę. Choć Fenrir i Ahriman pełnią różne role w swoich tradycjach mitologicznych i nie są uważani za pozostałości protoindoeuropejskiego "złego boga", jest jasne, że "mit o związaniu" ma swoje korzenie sięgające epoki protoindoeuropejskiej.