De Volva, seiðr & erotyka

Pomysł, że seiðr zawierał erotyczny ładunek, został wcześnie wysunięty przez badaczy. Jednakże, to wyjaśnienie nie do końca pasuje do wszystkich szczegółów rytuału, jak opisano w źródłach historycznych.

Amerykańska badaczka Jenny Jochens stwierdziła: "Możliwe, że ceremonia seiðr była imitacją heteroseksualnego stosunku płciowego, w którym kobieta pełniła swoją rolę jako odbiorca. Nie działo się to z męskim partnerem, lecz z zastępcą: kij, niezbędnym narzędziem dla kobiecych magów. W wyobrażeniach autorów tekstów seiðr mogło obejmować masturbacyjne orgazmy przez wykonawcę. 

Inne spojrzenie na seksualne znaczenie w "penetracyjnych" aspektach seiðr pochodzi od Margaret Clunies Ross. W swojej książce stwierdza, że jeśli ta forma magia była szamańska, duchowe opętanie można postrzegać jako kobietę otwierającą się na duchową penetrację. 

Podkreślamy, że praktycznie nie ma źródeł dotyczących przebiegu rytuału seiðr. Jedynymi fragmentami są te z Eirik saga 4. Opisano tam kilka szczegółów rytuału völva. Na początku zimy grozi społeczności głód. Rolnik Þorkell musi znaleźć rozwiązanie i wzywa Þorbjörg, starą kobietę i wieszczkę, na pomoc.

Zostaje zaproszona na rytualną ucztę (veizla). Ludzie chcą wiedzieć, czy ich plony w nadchodzącym roku będą dobre.

Þorbjörg przybywa do gospodarstwa Þorkella i wykonuje nocą, gdy większość ludzi śpi, rytuał. Rytuał pomaga społeczności uzyskać ukrytą wiedzę.

Þorbjörg siedzi na podwyższonym krześle (hjallr), podczas gdy kobiety śpiewają wokół niej w kręgu. Pomaga jej Guðríðr, która mimo swojego chrześcijańskiego wyznania zna pieśni (varðlokkur) potrzebne do przepowiedni.

Przed rozpoczęciem rytuału prosi jedną ze swoich pomocnic o przyjęcie ubrań. Nie jest jasne, czy miała na myśli jej płaszcz, czy też ta forma magia wymagała nagiego występu. Z obrazów na Oseberg gobelinie, na którym przedstawiono możliwe rytuały seiðr, wynika, że nie wszystkie rytuały odbywały się nago. Możliwe, że nagość była powszechna w przypadku płodności zarówno ludzi, jak i ziemi, ale jest to spekulacja.

Nie jest jasne, dlaczego wśród Wikingów wokół rytuałów seiðr istniały tak silne tabu dotyczące męskich praktykantów i skojarzenia z homoseksualizmem. Najbardziej logicznym powodem jest to, że rytuały seiðr zawierały elementy erotyczne. Nie zmienia to faktu, że istnieli męscy praktykanci seiðr. Postawa wobec homoseksualizmu podkreślała tabu dotyczące penetracji mężczyzn. Może to wskazywać na formę penetracji podczas niektórych rytuałów seiðr.

Istnieje wiele pośrednich dowodów wskazujących, że te rytuały mogły rzeczywiście zawierać akty seksualne. Sam kij często miał falliczne znaczenie. W saga o Bósi "völsi" oznacza na przykład "penis", co jest wyraźnym odniesieniem seksualnym. 

Obrazowanie seksualne odgrywa dużą rolę w seiðr. Tolley zauważa, że nie jest to zaskakujące, biorąc pod uwagę ogólne skojarzenie między seksem a magia w mitologii nordyckiej. Najbardziej znanym przykładem jest Freyja, mistrzyni seiðr, znana ze swoich relacji seksualnych. 

Również znaleziska archeologiczne wydają się wspierać te skojarzenia. Popularna figura Freyji z Aska w Hagebyhöga ma cechy wskazujące na seksualność, takie jak wyraźne wgłębienie, które może odnosić się do Brisingamen, naszyjnika, który zdobyła poprzez stosunek z czterema krasnoludami. Innym szczegółem jest nacisk na jej narządy płciowe, co może wskazywać na ciążę.

Freyja ma więcej wspólnego z seksem i pożądaniem  Afrodyty niż z cnotliwym rzymskim podejściem Wenus. Ponieważ Freya jest boginią pożądania, nie jest zaskakujące, że wojna czasami jest jej produktem ubocznym. W ten sposób powinniśmy interpretować Freyję. W porównaniu z prowokacyjną rolą, jaką Afrodyta odegrała w upadku Troi.

Jednym z najbardziej uderzających seksualnych wizerunków z czasów wikingów jest brązowa figurka z Rällinge, Szwecja. Ta 10-centymetrowa figura przedstawia brodatego mężczyznę z skrzyżowanymi nogami, bransoletka i stożkowym kapeluszem. Jest nagi i ma wyraźną erekcję, z detalami anatomicznymi wyrzeźbionymi ze szczegółami. Ta figura jest często interpretowana jako bóg Freyr ze względu na symbolikę płodności.

Ważnym odniesieniem do identyfikacji z Freyrem jest Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum Adama z Bremy. Opisuje on posąg bożka "Fricco" z ogromnym fallusem i wspomina bezwstydne pieśni i występy podczas uroczystości. Podobne ithyfaliczne wizerunki są znane z kontynentalnej Europy.

Innym godnym uwagi znaleziskiem jest drewniany fallus z IX wieku, odkryty w Danevirke koło Thyraborg, Szlezwik-Holsztyn. Ten obiekt, pierwotnie dłuższy niż 23 cm, sugeruje erekcję i mógłby być częścią wizerunku płodności lub talizmanem. Umieszczenie w wale obronnym może wskazywać na ochronne znaczenie.

Ta kamień, odkryta na cmentarzu, ma 82 cm wysoki i przedstawia kobietę trzymającą w każdej ręce węża. Siedzi w rozłożystej erotycznej pozie. Nad postacią widoczne są trzy splecione zwierzęta — dzik, orzeł i wilk — które razem tworzą triskelion, który może symbolizować słońce. kamień datowana jest na 400-600 n.e. Zauważalne jest, że u duchowych praktyków magia z epoka brązu regularnie znajdują się węże w ich grobach.

Elementy seksualne seiðr wykraczały poza same rytuały i często miały cel erotyczny. Kieckhefer opisuje w swoim badaniu na temat średniowiecznej erotyki magia, że takie praktyki były używane do wzmocnienia atrakcyjności seksualnej, wspierania relacji miłosnych, stymulowania płodności, a nawet wywoływania impotencji. To współgra z literackimi opisami seiðr, jak w Kormáks saga (6), gdzie magia jest używane do rozdzielenia pary, oraz w Njáls saga (6), gdzie królowa Gunnhildr mści się na mężczyźnie, czyniąc go impotentnym.

W Vǫlsunga saga (7) używa się magicznej przemiany do kazirodczego spotkania. Również rola völva jako profesjonalnej wieszczki miała podteksty seksualne, co widać w Vǫluspá 22, gdzie Gullveig-Heiðr prowadzi ludzi od Vanir do tajemnic seiðr. Pomysł, że magia może powodować impotencję, jest dalej rozwinięty w Vǫluspá 23.

W Edda sugeruje się, że valkyrja’s oprócz serwowania piwa wojownikom, świadczyły także usługi seksualne. Choć ta interpretacja rytualnej prostytucji może być przesadzona. Niemniej jednak istnieje związek z relacją Ibn Fadlan’s o Rusach. Wspomina on, że po śmierci ich przywódcy, niewolnica dobrowolnie się ofiarowuje, aby podróżować ze swoim panem do Walhalli. Zanim to zrobi, odbywa się rytuał, w którym uprawia seks z wszystkimi przywódcami, co symbolizuje miłość mężczyzn do ich zmarłego przywódcy.

Vǫlur były uważane za seksualnie niebezpieczne. W Hávamál 113 ostrzega się, że mężczyzna nie powinien spać z kobietą, która jest biegła w magia, ponieważ może go oczarować. Seksualne magia było używane do manipulowania mężczyznami, podważania ich zdrowia i zakłócania snów. Przykładem tego jest saga o Haraldu pięknowłosym, gdzie Sámi-czarownica Snæfríðr oczarowuje króla Haralda.

Niektóre rytuały magiczne były ukierunkowane na uwodzenie lub kontrolę seksualną. W Sǫrla saga sterka (4) kobiece trolle używają magia do zwabienia żeglarzy, którzy następnie służą jako pożywienie. Męscy seiðmenn mogli w podobny sposób uwodzić kobiety, jak w Nikulás saga leikara (10), gdzie magia jest używane do odebrania ukochanej innego mężczyzny.

Podsumowując, seiðr miał silne aspekty seksualne, zarówno w wykonaniu, jak i w celach. Te praktyki magiczne były związane nie tylko z płodnością i uwodzeniem, ale także z kontrolą, ochroną i transformacją. Odzwierciedla to szerszy związek między magia, seksualnością a władzą w czasach wikingów.

W imieniu buntowniczego przywódcy seiðmennów w sadze o Haraldzie Pięknowłosym, Rǫgnvaldr réttilbeini, można znaleźć również konotację seksualną. Jego przydomek może po prostu oznaczać "prostonożny", ale Pipping sugeruje, że odnosi się do erekcji. Może to oznaczać, że jego imię znaczy coś w rodzaju "Rǫgnvaldr ze sztywnym", co pasuje do seksualnych aspektów męskiego seiðr.

Wyrazistym przykładem jest Völsa þáttr, w którym zarówno kij, jak i penis noszą tę samą nazwę. Ta opowieść jest częścią sagi o królu Óláfie Świętym (Óláfs saga helga) w Flateyjarbók (265–365), źródle z końca XIV wieku. Saga opowiada, jak król Óláfr, chrześcijański władca, podróżuje po północnej Norwegii, aby sprawdzić, czy nadal są wykonywane pogańskie rytuały. Podczas swojej podróży dociera do gospodarstwa, gdzie odbywa się niezwykły rytuał płodności.

Zgodnie z sagą, rytuał ten rozpoczął się siedem nocy przed przybyciem króla, kiedy rodzina zabiła dużego konia roboczego. Niewolnica, która zabiła zwierzę, chciała wyrzucić fallus (völsi), ale syn rodziny podniósł go, przyniósł do środka i pokazał swojej matce, siostrze i innej niewolnicy. Podczas tego recytował następujący wers:

“Tutaj możesz zobaczyć święty fallus, wielokrotnie odcięty z konia. Dla ciebie, służko, ten völsi z pewnością się przyda.”

Matka przyjęła fallus i oświadczyła, że nie może zostać zmarnowany. Ostrożnie owinęła go w len, przechowywała wraz z ziołami lub cebulą i schowała w swojej piersi. Każdego wieczoru odbywała się ceremonia wokół fallusa. Podczas tych rytuałów fallus był przekazywany z osoby na osobę, w kolejności statusu, podczas gdy każdy uczestnik recytował wers i wymieniał dotyk lub pocałunek.

Kiedy król w końcu przybył i został przyjęty jako gość, uczestniczył w rytuale. Pani domu rozpakowała fallus i podała go, na co król zarecytował ostatni wers:

“Używaj völsi z siłą.”

Jak zwykle fallus został następnie ceremonialnie potraktowany, a rytuał zakończył się słowami:

“Z pewnością nie mogłem się powstrzymać, głęboko wniknąć, jak noga razem w rozkoszy.”

Że ten rytuał miał seksualne zabarwienie, wynika z fragmentu w strofie 6. Tam fallus jest przekazywany córce rodziny ze słowami: "Oni będą toczyć fallus tej nocy." Córka jednak odmawia udziału, ponieważ jako jedyna zdaje sobie sprawę, że król się przebiera. Dlatego przekazuje fallus niewolnicy, która jako ostatnia zabiera głos.

Völsa þáttr był wcześniej uważany za bardzo stary tekst (por. Heusler 1991 [1903]), ale jego dokładne datowanie było przedmiotem dyskusji w czasie. 

Opowieść parodiuje pogańską tradycję czczenia koni, w której król miał 'współżycie' ze zwierzęciem, symbolizując w ten sposób swoją więź z krajem. Następnie społeczność spożywała koninę. Ta tradycja znajduje podobieństwa w całych kulturach indoeuropejskich. Matka w opowieści była prawdopodobnie specjalistką rytualną. Zauważalne jest, że ta historia zawiera aluzje do okresu na długo przed czasami wikingów.

W Völsa þáttr fallus odgrywa ważną rolę jako obiekt rytualny. Przejawia się to na różne sposoby:

• Fallus jest personifikowany, a nawet czczony jako Völsi, imię prawdopodobnie pochodzące od völr ('kij').

• Jest nacierany ziołami, które mogą mieć symboliczną lub magiczną funkcję.

• Kobieta opiekuje się fallusem i prowadzi rytuał, co wskazuje na silną rolę kobiecą w ceremonii.

• Fallus jest najważniejszym przedmiotem w rytuale i wydaje się nawet 'rosnąć' w kontekście ceremonii.

• Niektóre strofy (1, 6 i 9) sugerują związek z czynnościami seksualnymi, co może wskazywać na rytuał płodności.

Chociaż tekst został przefiltrowany przez średniowiecznego chrześcijańskiego autora, Völsa þáttr daje nam rzadkie spojrzenie na seksualne i duchowe rytuały czasów wikingów. Niektórzy badacze, tacy jak Steinsland & Vogt, sugerują, że fallus Völsi i kij völvy były rytualnie równoważne. Oznaczałoby to, że kij, podobnie jak fallus, symbolizował władzę i magiczną moc.

Völva's i Bieluń

Bieluń to potężny narkotyk, który szybko staje się szkodliwy. Ale jest również używany do celów medycznych. W grobie völvy z Fyrkat znaleziono ślady bielunia. Te zioła mogą mieć działanie halucynogenne, ale są również kojarzone z seksem i erotyką jako środek pobudzający. Możliwe, że różne wiersze i sagi odnoszą się do tego, gdy mówią o erotycznych umiejętnościach völvy. Źródło z XI wieku z Worms opisuje rytuał, w którym zbiera się bieluń, a młoda kobieta musi się wcześniej całkowicie rozebrać i w obecności wioski wykonać serię rytuałów. W tym spryskiwanie swojego ciała wodą. Możliwe, że to seksualne przyciąganie było również kojarzone z wpływaniem na pogodę.

Czarownice w średniowieczu były skazywane za różne czyny seksualne. Możliwe, że w niektórych przypadkach miało to związek z rytuałami völva, gdzie seksualność była wyjęta z kontekstu. 

Uroda symbolizuje kosmiczny porządek, a biologicznie atrakcyjne kobiety są kojarzone z autorytetem. To budzi niechęć, co prowadziło do makiawelicznego i pasywno-agresywnego zachowania, które skutkowało procesami czarownic. Po tym, jak czarownic już nie było, dla kobiety bycie atrakcyjną było wystarczającym powodem do spotkania się z podobną agresją. W końcu, gdzie kosmiczny porządek nie jest już czczony, niektórzy ludzie korzystają z chaosu.

Prawdopodobnie istnieje związek między niektórymi rytuałami seiðr a erotyką. Możemy tylko zgadywać co do dokładnego powodu i przebiegu tego zjawiska. Wiele tematów rytuałów seiðr miało bezpośredni lub pośredni związek z seksualnością. Ważne jest, abyśmy podchodzili do tego związku z pragmatycznym otwartym umysłem, będąc jednocześnie świadomymi, że seiðr zawiera znacznie więcej niż tylko możliwy element erotyczny.