Prezenty podczas świąt: takie pogańskie!

Wszystkie przedchrześcijańskie ludy Europy dzieliły szerszy światopogląd (Proto)-Indoeuropejski. Dla osób, które identyfikują się z pogaństwem Indoeuropejskim i tradycyjną kulturą europejską, ważne jest dawanie prezentów podczas świąt. W tym blogu zanurzymy się w znaczenie dawania i gościnności w kulturach Indoeuropejskich i odkryjemy, dlaczego ten rytuał nadal odgrywa rolę w naszym nowoczesnym społeczeństwie.

Czy dawanie prezentów jest czysto materialistyczne? Nie według naszych przodków! Dla nich prezenty miały znacznie głębsze symboliczne znaczenie. Chodziło nie tylko o gest, ale o przywrócenie równowagi w społeczeństwie i utrzymanie kosmicznego porządku. Z tej perspektywy światopoglądowej należy postrzegać przedchrześcijańskie opowieści mitologiczne i historyczne. Nic nie jest za darmo, za to trzeba coś dać. Znane łacińskie wyrażenie do ut des to podkreśla.

Co mamy na myśli mówiąc o kosmicznym porządku? Krótko mówiąc, jest to naturalna równowaga, która utrzymuje wszechświat w ruchu. Pomyśl o Nornach, Matres i Moirach z mitologii, które jako tkaczki losu strzegą tego porządku. W tradycji wedyjskiej koncepcja ta nazywana jest Rta, wywodząca się z proto-indoeuropejskiego h₂r-tós (Xartus). Bardziej znane jest greckie słowo Kosmos. Rta to dynamiczny kosmos, w którym obiekty fizyczne, takie jak oceany i ciała niebieskie, oraz abstrakcyjne pojęcia, takie jak rozwój moralny, są w ciągłym ruchu (gati). Wszystkie elementy we wszechświecie współpracują harmonijnie zgodnie z tym kosmicznym porządkiem (samghatna). Wszystko współdziała w harmonii, zarówno w naturze, jak i w strukturach społecznych, dzięki sile Rta. Bieg wydarzeń jest kierowany przez nieuniknione prawa przyczyny i skutku. Grecy nazywali to Logos i opierali swoją filozofię i naukę na tej 'logice'.

Ludzie znajdują swoje prawdziwe spełnienie, działając zgodnie z prawami Rta. Ignorowanie tych praw prowadzi do chaosu i cierpienia. Aby zapewnić dobrobyt, konieczne jest, aby jednostki dostosowywały swoje działania do tego kosmicznego porządku. Ten proces nazywa się dharma, wywodzący się z proto-indoeuropejskiego  *dʰer- (‘podtrzymywać, trzymać’).

Dharma obejmuje zasady i reguły, które wspierają Rta. Nieprzestrzeganie tych praw skutkuje adharma, co powoduje zakłócenia w naturalnej równowadze i prowadzi do nieszczęścia i przeciwności losu. 

Greckie słowo kosmos dosłownie oznacza "porządek" lub "uporządkowany świat," i stanowiło kontrast do chaosu, który odnosi się do nieładu lub pierwotnego stanu bez struktury. 

Gościnność, znana również jako ghósti-principium, odgrywała dużą rolę w społeczeństwach indoeuropejskich. Pomiędzy 4500 a 3500 p.n.e. powstała struktura gość-gospodarz, szczególnie wśród prot-Indoeuropejskich klanów pasterskich wędrujących po stepach. W trudnych sezonach ważne było regulowanie lokalnych migracji w obrębie terytoriów plemiennych. Początkowo gościnność była prawdopodobnie skierowana głównie do krewnych i członków plemienia (h₂erós), ale później rozszerzyła się na innych.

Zasada wzajemnej gościnności została zachowana w różnych językach, takich jak łacińskie hospēss ("gość, gospodarz"), staroangielskie ġiest ("gość, obcy"), oraz staro-cerkiewno-słowiańskie gostī ("gość") i gospodī ("mistrz"). Ta zasada pojawia się również w wielu mitologiach indoeuropejskich.

Goście i gospodarze mieli wzajemne relacje, oparte na przysięgach i ofiarach. Dawanie i otrzymywanie łask często wiązało się z rytualnymi działaniami, a gość musiał w późniejszym czasie okazać gościnność swojemu gospodarzowi. Ten obowiązek był nawet dziedziczny. W dziełach Homera wojownicy Glaukos i Diomedes przerywają walkę i wymieniają się darami, gdy odkrywają, że ich dziadkowie mieli relację gość-gospodarz.

Łamanie gościnności było uważane za niemoralne i nielegalne, a w staroirlandzkich prawach było nawet równoznaczne z morderstwem. Pomyśl także o szokującej scenie Czerwonego Wesela w Grze o Tron, gdzie Starkowie zostają brutalnie zamordowani po tym, jak jako goście przyjęli chleb i sól. 

Ofiarowanie, lub modlitwa, było również formą dawania i gościnności. Podczas rytuału zapraszano bogów i składano ofiary. Jako dobry gospodarz bogowie mogli w zamian odwzajemnić się łaskami. Aby uzyskać więcej informacji na ten temat, przeczytaj nasz tekst o domowych ołtarzach.

To jest więc logiczne, (konieczne) aby dawać prezenty każdemu, kto ci pomaga lub zamierza pomóc na twojej drodze, którą w przyszłym roku zamierzasz podążać. Jest również logiczne, aby dawać prezenty każdemu, kto dał ci coś w minionym roku. Może to być zarówno podarunek, jak i coś niematerialnego, jak wsparcie mentalne. Robisz to, aby przywrócić kosmiczny porządek. Oni dają, a ty dajesz coś w zamian - i odwrotnie.

Mitologia indoeuropejska jest pełna darów, przekazywanych przez królów swoim poddanym lub przez ludzi sobie nawzajem. I przede wszystkim darów między bogami a ludźmi i odwrotnie. W większości mitów i opowieści w dawaniu prezentów centralną rolę odgrywają królowie i wojownicy. Dzieje się tak, ponieważ mity i opowieści dotyczą głównie ich. Jest prawdopodobne, że ta tradycja występowała we wszystkich warstwach społecznych. Królowie i wojownicy z tych opowieści pełnią w tym przykładną rolę. 

Różni rzymscy pisarze wspominali o tym, jakie prezenty można było sobie wręczać podczas Saturnalii (rzymskie Boże Narodzenie na cześć boga Saturna). Martialis (Marcus Valerius Martialis) wspominał o dawaniu świec, figurek i wierszy: często krótkich humorystycznych wierszy, które były specjalne dla odbiorcy. Pliniusz wspomina, jak często sam otrzymywał i dawał prezenty. Podkreśla znaczenie uwagi i starannego wyboru prezentu, gdzie relacja między dającym a odbiorcą była kluczowa. Macrobiusz potwierdza tradycję dawania małych prezentów, takich jak świece i figurki, i wyjaśnia, że święto było czasem równości i wolności, kiedy niewolnicy i panowie zamieniali się rolami. W swojej biografii "De Vita Caesarum" (Żywoty Cezarów) Swetoniusz wspomina, że cesarze, tacy jak August, również rozdawali prezenty ludowi podczas Saturnalii.

Świece i oświetlenie symbolizowały przynoszenie światła w te ciemne dni. Ostatecznie światło, życie, zawsze wygrywa z ciemnością, śmiercią (czas między samhain i Yule).

Figurki lub wotywne figurki symbolizują ochronę i reprezentują siły ochronne (duchy) lub samych bogów.

(Proto)-Indoeuropejska kultura była silnie poetycka. Słowa miały znaczenie i wpływ w kosmicznym porządku. 

W literaturze staronordyckiej wręczanie prezentów jest ważnym tematem, zarówno w kontekście historycznym, jak i mitologicznym. Wzajemność, honor i wzmacnianie więzi społecznych były kluczowe. Wręczanie prezentów było sposobem na zwiększenie honoru i statusu społecznego. Hojny darczyńca zyskiwał szacunek, a otrzymanie prezentu wiązało się z obowiązkiem uznania tego honoru i wzajemnego darowania czegoś. Przeciwieństwo dotyczyło złych prezentów, które mogły rzucić złe światło na darczyńcę.

W Hávamál, części Edda Poetycka, wręczanie prezentów jest postrzegane jako sposób na zawieranie i utrzymywanie przyjaźni. Wzajemność była niezbędna: jeśli otrzymałeś prezent, oczekiwano, że coś oddasz. Jak mówi wers 41:

"Na prezent odpowiada się prezentem."

Niezwrócenie prezentu było postrzegane jako zniewaga i mogło zaszkodzić relacjom.

W sagach islandzkich s (Íslendingasögur) wręczanie prezentów często odgrywa rolę w relacjach władzy i utrzymywaniu przyjaźni lub sojuszy. Prezenty były wymieniane między panowie a ich zwolennikami, sojusznikami lub jako część sojuszy małżeńskich.

W Egil’s Saga widzimy na przykład, jak wojownicy i przywódcy wymieniali się prezentami. Główny bohater, Egil Skallagrímsson, otrzymuje cenne prezenty, takie jak miecze i pierścienie od królów i szlachty. Te prezenty były nie tylko nagrodami, ale także sposobem na zapewnienie lojalności Egila i wzmocnienie więzi społecznych.

Laxdæla Saga opisuje, jak prezenty były wymieniane między ważnymi rodzinami w celu zmniejszenia napięć lub zacieśnienia więzi, na przykład podczas uroczystych spotkań lub ślubów. Te podarunki miały zarówno ceremonialne, jak i symboliczne znaczenie.

Również w opowieściach o norweskich królach często pojawia się dawanie pierścieni, bronie i biżuterii. Na przykład król Harald Pięknowłosy dawał pierścienie swoim wojownikom jako nagrodę za ich wierność i odwagę.

W czasach wikingów najlepsze ubrania, jakie posiadali wikingowie, często były formą prezentów. Dawać ubrania było ważnym rytuałem społecznym i odzwierciedlało bogactwo darczyńcy, zwłaszcza gdy bogaci wikingowie dawali ubrania biedniejszym poddanym. Ten prezent przyczyniał się do wzmocnienia relacji między obiema stronami. Dawać prezenty nie było jednak zarezerwowane wyłącznie dla bogatszych klas; prezenty były również wymieniane między równymi sobie, a nawet podwładnymi wobec swojego pana.

Hávamáll radzi, by darować sobie nawzajem bronie i ubrania. Sagis są pełne przykładów takich prezentów, które szczególnie były dawane podczas Yule. Choć podarowane ubrania były często piękne, nie zawsze były nowe. Wartość ubrania często wzrastała, gdy było wcześniej noszone przez wodza lub króla. Ponieważ królów uważano za potomków Odyna, noszenie ich ubrań kojarzono z pomyślnością i szczęściem.

Przykład tego znajdujemy w sadze Ljósvetninga, rozdział 13, gdzie Guðmundr otrzymuje piękny płaszcz od kupca, który przebywał u niego podczas zimy. Ten prezent został wręczony w podziękowaniu za okazaną gościnność. Podróżnicy często otrzymywali odzież, ale należy to postrzegać w świetle zasady gościnności.

Innym ważnym zwyczajem wręczania odzieży było to, że kobiety dawały ją swoim mężom. Dotyczyło to nowych ubrań, które były uważane za prezent miłosny i były wymieniane tylko między małżonkami lub między matką a córką lub siostrami.

Bronie i biżuteria miały dla Wikingów głębokie znaczenie symboliczne. Wręczanie bronie podkreślało twoją pozycję w kulturze wojennej, podczas gdy biżuteria taka jak bransolety i torques symbolizowały bogactwo i przede wszystkim lojalność. Były porównywalne do pierścieni przysięgi lub obrączek.

W Táin Bó Cúailnge (Kradzież Bydła z Cooley) prezenty są opisane jako ważny element relacji społecznych i politycznych między królami, wojownikami i innymi wpływowymi postaciami. Cú Chulainn, bohater tej opowieści, otrzymuje na przykład prezenty od swojego króla, Conchobara mac Nessa. Te prezenty, często bronie lub dowody uznania, podkreślają jego status jako wojownika. W Fled Bricrenn (Uczta Bricriu) wręczanie prezentów również odgrywa rolę, gdzie wojownicy walczą o status i honor. Walczą nie tylko o osobistą sławę, ale także o uznanie i nagrody od swojego króla.

W Aided Muirchertaig Meic Erca (Śmierć Muircertacha mac Ercae) król z V wieku, Muirchertach, daje prezenty swoim wojownikom i innym władcom, aby zwiększyć swoją władzę i wpływy. Te prezenty były czymś więcej niż tylko materialnymi nagrodami; symbolizowały jego królewską hojność i honor.

Chcesz pielęgnować tradycję gościnności i dawania prezentów, tak jak twoi przodkowie? Odwiedź nasz sklep internetowy, aby znaleźć unikalny wybór prezentów z znaczeniem, które doskonale wpisują się w wartości wzajemności i wspólnoty. 

Nasza strona z prezentami jest inspirowana darami, które historycznie przekazywano sobie nawzajem. Niezależnie od tego, czy szukasz odzieży, pięknej figurki wotywnej, symbolicznej biżuterii czy ręcznie wykonany miecz, mamy coś na każdą okazję. 

Uczyń swój gest gościnności kompletnym i odkryj, jak nasze prezenty nie tylko przynoszą radość obdarowanemu, ale także wzmacniają więź z dawnymi tradycjami. Kliknij teraz i znajdź idealny prezent, aby uczcić swoje relacje!