Uzyskaj wygląd: Völva i seiðr

W tym blogu omawiamy nasze podejście do völva. Ta völva jest oparta na völva z IX wieku pochowanej w pobliżu Roskilde w Danii. Regularnie odkrywane są groby völva z epoki wikingów. Często są one rozpoznawalne po różdżce, która została umieszczona w grobach. Völva często otrzymywały kosztowne dary grobowe, które wskazują, że pełniły szanowaną rolę społeczną.

W germańskim i później staronordyckim (wikingowym) pogaństwie przepowiadaczka to kobieta, o której mówi się, że potrafi przewidzieć przyszłe wydarzenia i wykonywać czary. Są również określane wieloma innymi nazwami, które oznaczają "prorokini", "nosicielka różdżki", "mądra kobieta" i "czarodziejka", i często nazywane są wiedźmami lub kapłankami, zarówno w dawnych źródłach, jak i współczesnej nauce. W mitologii nordyckiej przepowiadaczka jest zwykle określana jako völva lub vala.

Przepowiadaczki były wyrazem przedchrześcijańskich, prawdopodobnie szamanistycznych tradycji Europy. Zajmowały autorytatywną pozycję w germańskim społeczeństwo. Wzmianki o germańskich wieszczkach pojawiają się już w czasach rzymskich. Czasami prowadziły one zbrojny opór przeciwko rzymskiej dominacji i występowały jako posłanki do Rzymu. Po czasach rzymskich wieszczki pojawiają się w północnogermańskich źródłach i mitologii nordyckiej. Zarówno klasyczne, jak i nordyckie źródła sugerują, że używały różdżek, i opisują je jako siedzące na podwyższonych platformach podczas seansów.

W starożytnej literaturze rzymskiej i greckiej wymieniane są imiona różnych germańskich wieszczek, w tym Albruna, Veleda, Ganna i, dzięki odkryciu archeologicznemu, Waluburg. Mitologia nordycka wspomina różne wieszczki, niektóre z nich po imieniu, w tym Heimlaug völva, Þorbjörg lítilvölva, Þordíss spákona i Þuríðr Sundafyllir. 

W religii północnogermańskiej bogini Freyja ma szczególne powiązanie z wieszczkami i istnieją dowody, że wikingowska księżniczka, Olga z Kijowa, była jedną z nich, służąc jako "kapłanka Freyji" wśród skandynawskiej elity w Kijowskiej Rusi, zanim przeszli na chrześcijaństwo.

Przedmiotem naukowej debaty jest, czy germańskie wieszczki, takie jak völva, mogą być uznawane za szamańskie. Znaleziska archeologiczne zidentyfikowały groby wieszczek, w których znaleziono m.in. różdżki i halucynogenne nasiona. Praktykujący seiđr mieli zdolność zmiany postaci, znaną również jako hamhleypur, co pozwalało im umieszczać swoją duszę w ciele zwierząt lub duchów. To pokazuje podobieństwa do szamanizmu.

Seiðr był formą magia w społeczeństwie staronordyckim, praktykowaną podczas późnej epoki żelaza w Skandynawii. Była związana z przepowiadaniem przyszłości i wpływaniem na nią, i występowała w religii staronordyckiej. Seiðr była kojarzona z bogami Óðinn i Freyją, i była praktykowana głównie przez kobiety. Praktyka zanikała po chrystianizacji Skandynawii, ale zachowała się w sagach i znaleziskach archeologicznych. Niektórzy uczeni postrzegają seiðr jako szamanistyczną, z wizjonerskimi podróżami i duchowym magia. Jest wspomniana w różnych sagachs, w tym w sadze o Eryku Rudym i sadze Ynglingów.

Seiður była uważana za najpotężniejszą formę magia wśród Normanów i opierała się na transie i podróżach duszy. Aby praktykować seiðr, ludzie musieli posiadać specjalną wiedzę i umiejętności. Seiðr była wykonywana na seiðhjalli (podwyższonej drewnianej platformie) i obejmowała stan transu seiðkona (kobiecej praktykantki), towarzyszący śpiew. Używano jej głównie przeciwko konkretnym osobom lub do przewidywania przyszłych wydarzeń.

Brytyjski archeolog Neil Price zauważył, że „królestwo magii” było obecne w wielu aspektach Óðinna. W Lokasenna Loki oskarża Óðinna o praktykowanie seiðr. 

Możliwym przykładem seiðr w mitologii nordyckiej jest prorocza wizja, która została dana Óðinnowi w Vǫluspá przez völvę, od której pochodzi nazwa poematu. Jej wizja nie jest bezpośrednio związana z seiðr; jednak słowo to pojawia się w poemacie w odniesieniu do postaci o imieniu Heiðr (tradycyjnie kojarzonej z Freyją, ale możliwie identycznej z völvą). Wzajemna relacja między völvą w tym opisie a nornami, losami nordyckiej tradycji, jest wyraźnie widoczna.

Podobnie jak Odyna, nordycka bogini Freyja jest kojarzona z seiðr w zachowanych źródłach literackich. Freyja jest w Ynglinga-saga zidentyfikowana jako zaznajomiona z tajemnicami seiðr i mówi się, że nauczyła tego Odina. 

Freyja była córką Njǫrðra. Był pierwszym Æsirem, który opanował sztukę seiðr. Freyja była przy tym pierwszą, która prowadziła ofiarę.

Seiðr wiązał się z wypowiadaniem zaklęć (galdrar, liczba pojedyncza galdr). Praktykujący byli możliwie religijnymi przywódcami społeczności wikingów i zazwyczaj potrzebowali pomocy innych praktykujących, aby przywoływać swoich bogów lub duchy. Jak opisano w wielu innych skandynawskich sagach, zwłaszcza Saga o Eryku Rudym, praktykujący nawiązywali połączenie z duchowym światem poprzez śpiew i modlitwę. Teksty wikińskie sugerują, że rytuał seiðr był używany w czasach kryzysu, jako narzędzie do przewidywania przyszłości i rzucania klątw na wrogów. Mógł być używany do wielkiego dobra lub niszczycielskiego zła, jak również do codziennego przewodnictwa.

Neil Price twierdzi, że bardzo prawdopodobne jest, iż niektóre części praktyki obejmowały akty seksualne. Uczeni podkreślili, że laski mają falliczne epitety w różnych islandzkich sagach.

W norweskich magia różdżki magiczne są określane terminami takimi jak gandr lub gǫndull, chociaż nie istnieje dokładny opis tych obiektów. Gandr mógł być drewnianym trzonem z ostry punkt, ale precyzyjna forma i funkcja pozostają przedmiotem dyskusji.

Gandr często uważa się za magiczny kij, który był używany w praktykach takich jak wróżbiarstwo i seksualne magia. Możliwe jest również, że kij był używany przez völvę podczas ekstazycznych rytuałów. W tym stanie kij służyłby jako narzędzie dla duszy do podróżowania.

Dodatkowo sugeruje się, że laski seiðr miały symboliczne powiązania z bogiem Odynem, który sam był mistrzem seiðr, formy magia związanej z przepowiednią i manipulacją losem. Jednym z atrybutów Odyna był włócznia, a kij z złożonym końcem mógł być postrzegany jako symboliczny włócznia, reprezentujący jego moc i magiczne zdolności.

Etymologia mówi nam m.in. skąd pochodzą słowa. Dzięki temu można wypełniać 'luki', dla których archeologiczne i literackie dowody są znikome lub nie istnieją. 

Uważa się, że zarówno völva, jak i Seiðr pochodzą z protoindoeuropejskiego. Słowo Seiðr, proto-germańskie saiðaz, jest spokrewnione z litewskim saitas 'wiązać, związać' i proto-celtyckim soito- 'czary' (co oznacza walijski hud i bretoński hud 'magia'), wszystkie pochodzące od protoindoeuropejskiego * soi-to- 'lina, sznur', i ostatecznie od protoindoeuropejskiego rdzenia * seH2i- 'wiązać'. 

Wczesnośredniowieczni germańscy Goci nazywali swoje wieszczki  haliurunnae (gotycko-łacińskie). Słowo to występuje w staroangielskim, hellerune ("wieszczka" lub "czarownica") i w staro-wysoko-niemieckim, hellirûna ("nekromancja") i hellirunari ("nekromanta"), a z tych form zrekonstruowano wcześniejszą proto-germańską formę χalja-rūnō(n). Pierwszym elementem jest χaljō, czyli Hel, miejsce pobytu zmarłych, a drugim * rūnō ("tajemnica, sekret"). W tamtym czasie słowo * rūnō jeszcze odnosiło się do śpiewu, a nie do liter (runy), i w znaczeniu "zaklęcie" prawdopodobnie zostało zapożyczone z proto-germańskiego do fińskiego, gdzie runo oznacza "wiersz".

Volva i Seiðr nie były zjawiskiem wyłącznie staronordyckim. W innych kulturach indoeuropejskich praktykowano podobne magia. Wiele zastosowań Seiðr można bezpośrednio powiązać z pogańską wiarą indoeuropejską.

W indo-europejskim pogaństwie los jest centralnym elementem. Nawet bogowie nie mają wpływu na los, który człowiek musi dźwigać. Mogą jedynie pomóc w drodze do przeznaczenia. 

Zaprezentowano sugestię, że podobnie jak w mitologii greckiej, użycie sznurka tekstylnego może być związane z seiðr. Jeśli jednak seiðr obejmowało 'przędzenie losu', wyjaśniałoby to kądziel, która często była umieszczana w grobach Völva. W każdym razie, sznur odnosi się do 'nici losu', które Nornir przędą, mierzą i przecinają.

Kosmiczny porządek to naturalny bieg rzeczy we wszechświecie. W wedyjskim porządek ten nazywany jest Rta, a w greckim Kosmos, pochodzącym od praindoeuropejskiego *h₂r-tós (Xartus).  Rta to dynamiczny kosmos, w którym zarówno obiekty fizyczne, jak ciała niebieskie, jak i abstrakcyjne pojęcia, takie jak rozwój moralny, są w ciągłym ruchu (gati). Wszystkie elementy we wszechświecie współdziałają harmonijnie zgodnie z tym kosmicznym porządkiem (samghatna). Zarówno natura, jak i struktury społeczne funkcjonują w równowadze dzięki sile Rta. Przebieg wydarzeń jest kierowany przez nieuniknione prawa przyczyny i skutku. Grecy nazywali to Logos i opierali swoją filozofię i naukę na tej 'logice'.

Ludzie znajdują swoje prawdziwe spełnienie, działając zgodnie z prawami Rta. Ignorowanie tych praw prowadzi do chaosu i cierpienia. Aby zapewnić dobrobyt, konieczne jest, aby jednostki dostosowywały swoje działania do tego kosmicznego porządku. Proces ten nazywa się dharma. Pochodzi od praindoeuropejskiego *dʰer- ('wspierać, trzymać').

Dharma obejmuje zasady i reguły wspierające Rta. Nieprzestrzeganie tych praw prowadzi do adharma, co powoduje zaburzenia w naturalnej równowadze i prowadzi do nieszczęść i przeciwności. 

Greckie słowo kosmos oznacza dosłownie "porządek" lub "uporządkowany świat", i kontrastuje z chaosem, który odnosi się do nieporządku lub pierwotnego stanu bez struktury.

Seiðr dotyczy poszukiwania właściwej drogi w obrębie kosmicznego porządku , aby spełnić twoje życzenie. Jednak czasami Seiðr dotyczyło manipulacji kosmicznym porządkiem. To mogło być postrzegane jako 'oszustwo' i dlatego społecznie potępiane. Mogło być nawet uznawane za niebezpieczne. W końcu nigdy nie wiesz, jakie są skutki uboczne, gdy jednostronnie zmieniasz kosmiczny porządek. Nawet bogowie podlegali kosmicznemu porządkowi. Dlatego również oni zajmują się seiðr, gdy chcą nagiąć kosmiczny porządek. Niemniej można założyć, że w społeczeństwach indoeuropejskich wiele zajmowano się Seiðr i że istniała ku temu potrzeba. Możliwe, że Seiðr można postrzegać jako: Każdy czasem 'oszukuje' odrobinę. Społeczeństwo przymyka na to oko. Dopóki nie zostanie przekroczona granica.

Podobnie jak inne (proto-)indoeuropejskie kultury, społeczeństwo staronordyckie było silnie związane przysięgami. Małżeństwo było święte i stanowiło ważny wyraz tego związania. Role płciowe w staronordyckim społeczeństwie były sztywne, a völva i seiðr w niektórych kontekstach mogły być postrzegane jako szkodliwe. Słowa takie jak Trollkona (kobieta-troll), Skass lub Skessa (czarownica lub olbrzymka) odnoszą się w negatywny sposób do völva. Niektóre völva’s były oskarżane o manipulowanie ludźmi i uwodzenie mężczyzn poprzez seks, niszcząc małżeństwa. Niektóre groby pokazują możliwe völva’s, które po śmierci zostały ścięte lub na których ciała położono duże kamienie, aby ten praktykujący magia nie mógł powstać z grobu i nawiedzać żywych.

Czasami völva’s przyjmowały młodych mężczyzn jako uczniów, a te, które zostawały matkami, uczyły praktyki swoich synów. Choć nie było to postrzegane jako coś godnego szacunku, nie było rzadkością, że mężczyźni angażowali się w seiðr- magia. Ponieważ seiðr było uważane za praktykę kobiecą, każdy mężczyzna, który w niej uczestniczył (seiðmaðr), był kojarzony z pojęciem zwanym ergi, oznaczającym mężczyznę w społeczeństwie nordyckim, który był niemęski, kobiecy i być może homoseksualny.

Ergi było obelgą, od której pochodzi holenderskie słowo erg . Jednak męskie völva’s lub seiðmaðr były rzeczywiście częścią społeczeństwa staronordyckiego. Sam bóg Odin jest czasami seiðmaðr, ponieważ jest mistrzem seiðr.

W różnych kulturach indoeuropejskich znane są podobne tradycje. Proto-indoeuropejski bóg Agdistis był prawdopodobnie hermafrodytą. Pozostałością tej tradycji jest hinduski kult Shiv Ardhanarishwara (pół-męska, pół-kobieca forma), gdzie kapłanki są transpłciowymi mężczyznami. Podobnie jak kapłanki w kulcie Kybele. Na koniec, wykopaliska archeologiczne z Suontaka pokazują staronordycką osobę transpłciową, która została pochowana z dużym bogactwem i miała ważny status społeczny.

Jak powinniśmy to interpretować z naszą nowoczesną wizją? Prawdopodobnie prawda leży gdzieś pośrodku. Możemy stwierdzić, że zarówno ergi, jak i völva znajdowały się na marginesie społeczeństwa. Ich sposób życia różnił się od przyszłości, jaką rodziny zaplanowały dla swoich dzieci. (Społeczeństwo było silnie hierarchiczne). Jednak widzimy, że obie w niektórych przypadkach wysoki cieszyły się szacunkiem. Były nietknięte przez przysięgę lub małżeństwo. Pełniły ważną rolę w plemieniu lub związku społecznym.

Jednakże istniały również makiaweliczne völva’s i eiðmaðr, których praktyki były wątpliwe i które nawet zajmowały się czarną magia. Ten obraz mógł zostać wykorzystany jako źródło dla prześladowań czarownic po nadejściu chrześcijaństwa.

W duńskim mieście Roskilde archeolodzy znaleźli grób kobiety z IX wieku, który prawdopodobnie należał do völva. Grób znajduje się w pobliżu kurhanu z epoka brązu, który został zbudowany w pobliżu neolitycznego kurhanu.  Później wykopano rów po wschodniej stronie kurhanu, aby wyglądał na większy niż sąsiednie neolityczne kurhany. W późnej epoka brązu lub na początku przedrzymskiej epoki żelaza (około 600–400 p.n.e.) na zachodniej stronie kurhanu pochowano trzy urny. To miejsce było również święte w kulturze staronordyckiej. 

Kopce przodków były przejściem do innego świata, innej warstwy w kosmicznym drzewie życia Yggdrasil. Nie jest niczym niezwykłym, że ludy indoeuropejskie przez tysiące lat używały tych samych świętych miejsc. Nie jest też niczym niezwykłym, że ludy indoeuropejskie grzebały swoich zmarłych w miejscach, które w neolicie uważano za święte. W VIII-IX wieku n.e. duńska społeczność wikingów postanowiła pochować tu swoich zmarłych. W sumie odnaleziono 27 grobów.  

Grób A505 zawiera dwie kobiety, mężczyznę i złożone w ofierze zwierzęta, takie jak rozszczepiony pies i płód owcy, wszystko pokryte kamieniami. Trzy osoby miały niezwykłe cechy pochówku, takie jak skręcona czaszka i luźna czaszka w „gnieździe” z kamieni. Te odchylenia wskazują na możliwe praktyki rytualne, w których jeden lub więcej zmarłych było uważanych za niezwykłych.

W czasach wikingów groby z wieloma osobami czasami były oznaką relacji pan-niewolnik, w której niewolnik był egzekwowany, aby towarzyszyć panu. Sugeruje się również, że jedna z kobiet była völvą, wieszczką, która towarzyszyła zmarłemu do zaświatów. Możliwym dowodem na to był miedziany przedmiot z żelaznym ostrzem, który mógł być interpretowany jako różdżka.

Obecność ogiera w grobie A505 jest znacząca, ponieważ ofiary z koni w grobach wikingów, zwłaszcza w Danii, zwykle znajdują się w grobach męskich i często towarzyszą im wyposażenie jeździeckie, bronie i symbole statusu. W grobach kobiecych takie ofiary są rzadsze i często dotyczą uprzęży dla zwierząt pociągowych. Ten grób, który nie zawiera wyposażenia jeździeckiego, ale możliwą magiczną kij, sugeruje inną formę wysokiego statusu, prawdopodobnie związaną z rolami magicznymi lub rytualnymi, takimi jak rola völvy.

W mitologii nordyckiej konie miały funkcję rytualną, a w tym przypadku ogier mógł być psychopompem, istotą, która towarzyszyła zmarłemu do zaświatów. Także traktowanie ciała kobiety, takie jak usunięcie jej głowy, mogło być środkiem zapobiegawczym, aby jej duch nie powrócił, aby dręczyć żywych, co można powiązać z jej magiczną rolą jako wykonawcy seiðr.

Mimo braku luksusowych przedmiotów w grobie A505, jak często znajduje się w innych grobach kobiecych magów, ten grób wyróżnia się staranną aranżacją, ofiarami i złożoną symboliką. Wszystko to wskazuje na szczególną rolę kobiety w jej społeczności, możliwie jako völva, potężna magiczna postać.

Völva z Roskilde została pochowana z kotłem. Możliwe, że ten kocioł był używany do tworzenia magicznych napojów, ale z pewnością był używany do przygotowywania jedzenia, takich jak gulasze. Kotły były niezbędne. 

Völva z Roskilde została pochowana z dwoma noże. Te noże są praktycznymi przedmiotami użytkowymi. Czasami te noże były przechowywane w luksusowo zdobionych pochwy. Również skóra pochwa często było ozdabiane motywami. Noże są potrzebne zarówno w codziennych pracach, jak i rytuałach. 

Różdżka była najbardziej charakterystycznym przedmiotem, który völva z Roskilde zabrała ze sobą do grobu. Nie mamy podobnych różdżek w asortymencie, więc użyliśmy naszej własnej seiđr kij. Skonstruowaliśmy ją z różnych artykułów oraz jesionowego kij. Ten kij symbolizuje dla nas naturę, z której wywodzi się nasza indo-europejska religia pogańska i która jest w niej centralnym elementem. 

Na początek völva nosi prostą halkę. Halka zapewniała dodatkowe ciepło i komfort. Ponadto halka sprawiała, że odzież wierzchnia brudziła się wolniej i dlatego rzadziej wymagała prania. Sukienki były farbowane naturalnymi barwnikami, które szybciej się spierały.

Wybraliśmy białego wikinga sukienka. Biały symbolizuje piękno i świętość. Germanie składali głównie białe bydło w ofierze bogom i aby przewidzieć przyszłość, obserwowano białe klacze. Tacyt opisał, że germańskie kapłanki nosiły białe suknie podczas swoich rytuałów. To biały można również zaobserwować w późniejszym chrześcijaństwie. 

W grobie wieszczki z Roskilde nie znaleziono śladów pasek. Możliwe, że nosiła tekstylny pasek taki jak ten. 

Aby przymocować noże do jej talii, dodaliśmy skórzany pasek. Pasy utrzymują ubranie w formie. Często wiele z twoich rzeczy jest przymocowanych do twojego pasek. 

Tacitus wspominał, że germańskie kapłanki podczas swoich rytuałów były boso. Uważamy to za bardzo piękną symbolikę, ponieważ kapłani mają wtedy bezpośredni kontakt z matką ziemią. W grobie völvy z Roskilde nie znaleziono żadnych pozostałości obuwia. Dlatego zdecydowaliśmy się na boso. Ewentualnie te buty są odpowiednią alternatywą: 

Futro oznaczało bogactwo. Nie znaleziono futer w grobie völvy z Roskilde. Jednakże völvys mogły otrzymywać futro jako prezent za swoje usługi. Stąd ta artystyczna swoboda.